Τετάρτη στο κέντρο της Αθήνας! Ο τόπος έβραζε κι εγώ αναρωτιόμουν τι δουλειά είχα εκεί αντί αν είμαι σπίτι μου, ξαπλωμένη στο κρεβάτι μου με το a/c στο τέρμα. Οι υποχρεώσεις όμως είναι υποχρεώσεις κι έπρεπε να συναντήσω τον Δημήτρη Θεοδόση. Λόγω του αντικειμένου μου δεν ήξερα τι ακριβώς να τον ρωτήσω, αισθανόμουν σαν χαμένη. Τελικά συναντηθήκαμε στο πολύ καλαίσθητο “Bacaro”, έναν χώρο που δεν ήξερα και πολύ χάρηκα που έμαθα. Ταίριαζε ακριβώς στην αισθητική ενός φωτογράφου. Αποχρώσεις του μαύρου, κόκκινου και χρυσού, blues και jazz ν`ακούγονται απ` τα μεγάφωνα και ιδιαίτερα καλαίσθητοι πίνακες μοντέρνας τέχνης στους τοίχους. Μια gallery στο βάθος της αυλής ολοκλήρωνε αυτή την όμορφη εικόνα και ο Δημήτρης αποδείχτηκε πολύ πιο ενδιαφέρον και προσιτός απ` όσο θα μπορούσα να προσδοκώ. Γεννημένος στο Πειραιά και όντας φωτογράφος πάνω από μια 25ετία, τα τελευταία χρόνια έχει επικεντρωθεί σε θέματα που αφορούν την κουλτούρα του δρόμου. Μετά το πρώτο του λεύκωμα με τίτλο “Τοιχοδρομίες”, επανέρχεται και με τον εκδοτικό οίκο “Οξύ” και τη συμβολή του Παυσανία Καραθανάση εκδίδουν τη συνέχεια του για την οποία και μας μίλησε.

Στο βιβλίο ασχολήθηκες κατεξοχήν με τη φωτογραφία ή και με τη συγκέντρωση πληροφοριών;

Ασχολήθηκα αποκλειστικά με τη φωτογραφία. Ό,τι πληροφορίες είχα και τις συζήτησα με τον Παυσανία ήταν βοηθητικές γιατί και οι δύο έχουμε κοινούς φίλους. Και ο Παυσανίας ασχολείται με την κουλτούρα του δρόμου από δικιά του μεριά ως κοινωνιολόγος όπως εγώ απ` τη δικιά μου ως φωτογράφος.

Πώς προέκυψε η συνεργασία με τον Παυσανία Καραθανάση;

Από τον δρόμο! Δεν γνωριζόμασταν! Γνωριστήκαμε μέσω κοινών φίλων μας καλλιτεχνών του δρόμου. Ο ένας έφερε σ` επαφή τον άλλον και καταλάβαμε ότι έχουμε κοινή αισθητική όσον αφορά το δρόμο, κοινές ανάγκες, κοινούς χώρους συνάντησης, οπότε προέκυψε αβίαστα και η συνεργασία.

Είσαι δηλαδή ανοιχτός στο να γνωρίζεις νέους ανθρώπους...

Ναι, βέβαια και να έχουν ενδιαφέρον! Πολλούς γνωρίζουμε αλλά πολλοί είναι και αυτοί που δεν μου λένε πολλά πράγματα πια. Και στη νεολαία... Δεν είμαι απ` αυτούς που λένε «α, η γενιά μου», αυτό είναι μεγάλη κουταμάρα. Υπάρχουν μεγάλα κομμάτια νεολαίας που έχουν τρομερό ενδιαφέρον. Και αυτή είναι η μαγκιά! Στο σύγχρονο αστικό τοπίο και στην πολυπλοκότητα της σύγχρονης εποχής να μπορέσεις να συνειδητοποιήσεις τι συμβαίνει και ν` αντιδράσεις. Σ`αυτά τα κομμάτια νεολαίας βρίσκομαι δίπλα και τα βοηθάω. Και ως φωτογράφος και ως πολίτης, είτε έχουν να κάνουν με το street art, είτε με το stencil.

Το Vol. 2 είναι μικρότερο σε σχέση με το Vol. 1. Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην πρώτη έκδοση ήταν πληρέστερο σε σχέση με τη δεύτερη;

Η έκδοση ήταν πιο εντυπωσιακή, το υλικό ήταν ίδιο, δεν υπάρχει διαφορά. Όταν μπήκα στο “Οξύ” αποφασίσαμε με τον κύριο Χατζόπουλο να κάνουμε αυτή τη σειρά με τον τίτλο “Τοιχοδρομίες” και το πρώτο μέρος είχε να κάνει αποκλειστικά με το street art. Το δεύτερο είχε να κάνει με το stencil και το τρίτο βλέπουμε.

Δηλαδή θα υπάρξει και συνέχεια...

Ναι, θα υπάρξει και Vol. 3! Αποφασίσαμε να κάνουμε μικρά κι ευέλικτα βιβλία παρά ένα μεγάλο που θα τα είχε όλα συγκεντρωμένα και κατά συνέπεια θα ήταν πιο συμπυκνωμένο και κουραστικό. Τώρα είμαστε πιο αυτόνομοι στα θέματά μας. Υπήρχε λοιπόν το υλικό, τα βάλαμε κάτω, κάναμε έναν προγραμματισμό και αποφασίσαμε τώρα να βγάλουμε το Vol.2 και να κάνουμε το stencil.

Ουσιαστικά το stencil χρησιμοποιεί τη μέθοδο της ξεπατικοτούρας. Τόσο η θεματολογία, όσο και η δημιουργικότητα του καλλιτέχνη περιορίζονται μ`αυτό τον τρόπο;

Όχι, σημασία έχει η μήτρα, από εκεί αναπαράγονται όλα όσον αφορά το stencil. Το stencil έτσι κι αλλιώς είναι κάτι που επαναλαμβάνεται και αυτή είναι τόσο η λογική, όσο και η δύναμή του. Η δύναμη της επανάληψης! Είναι ένα μήνυμα είτε εικαστικό, είτε κοινωνικό, είτε πολιτικό το οποίο μπορεί να μπει σε πάρα πολλά σημεία της πόλης. Όποιος ασχολείται με το street art θα κάνει ένα κομμάτι, δε μπορεί να το επαναλάβει, ενώ αυτό πάει παντού. Όρεξη να έχει ο καλλιτέχνης να το πλασάρει. Ουσιαστικά ως κομμάτι και ως ιδέα, έχει σημασία τι θέλει να πει το αρχικό, από ‘κει και μετά απλώς επαναλαμβάνεται.

Υπάρχει δηλαδή πληθώρα stencil ή απλώς υπάρχουν 10 σχέδια που αναπαράγονται στους τοίχους της πόλης;

Υπάρχει πληθώρα τόσο μηνυμάτων όσο και τρόπων που αυτά εκφράζονται. Το stencil δεν είναι όπως ήταν πριν πέντε χρόνια. Με τα computers ειδικά έχει γίνει πολύπλοκο! Έχει τριχρωμίες, τετραχρωμίες, frontpage, βάθος. Είναι δύσκολο πια για έναν καλλιτέχνη! Υπάρχουν δημιουργίες που πιάνουν μεγάλη επιφάνεια τον τοίχο, οπότε μ`αυτή την έννοια έχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Οπότε θα έχουμε εξελίξεις όσον αφορά το stencil graffiti...

Σε βεβαιώνω, γιατί βλέπω που πάει το πράγμα, το παρακολουθώ, στο μέλλον μας περιμένουν πολλές ευχάριστες εκπλήξεις όσον αφορά το street graffiti, ως προς το μέγεθος, ως προς τους όγκους που θα πιάνει στο αστικό τοπίο. Αυτό έρχεται σιγά-σιγά και στην Αθήνα και ίσως στο μέλλον τα συγκεντρώσουμε κι αυτά για μια νέα έκδοση. Στο μέλλον ο κόσμος θ` ασχολείται περισσότερο με το stencil παρά με το graffiti ή το street art που είναι κάτι ξεπερασμένο πια, ή προς το ανακάτεμα των τεχνικών αυτών. Στο Σάο Πάολο ή στο Λος Άντζελες ήδη μπορείς να δεις καλλιτέχνες που το κάνουν αυτό. Ακόμα και το Λονδίνο κυρίως το stencil γνωρίζουνε!

Τα σημεία όπου τελικά θα μπει ένα stencil είναι τυχαία ή επιλεγμένα έτσι ώστε να εξυπηρετήσουν κάποιο σκοπό;

Τίποτα δεν είναι τυχαίο! Όλα είναι επιλεγμένα! Περάσματα κόσμου που εμπνέουν τον καλλιτέχνη. Δύσκολα να δεις stencil στην Εκάλη, δεν ξέρω καν αν υπάρχει. Αντιθέτως στα Εξάρχεια θα δεις πάρα πολλά, σε σημεία μαζικών περασμάτων, σε κρυφά σημεία. Είναι και καλλιτέχνες που θέλουν να έχουν τη δική τους γωνιά, δεν θέλουν να φαίνονται. Θέλουν να τ`ανακαλύψουν μόνο οι μυημένοι.

Δηλαδή όπου μετακινείται ο κόσμος μετακινούνται και τα stencil;

Εκεί που μετακινείται η νεολαία, εκεί συνήθως πάνε και οι καλλιτέχνες γι`αυτό και θα δεις πάρα πολλά stencil στην Ερμού, στο Μοναστηράκι, στου Ψειρή και τώρα τελευταία στον Κεραμικό.

Ένα μάτι πρέπει να είναι έμπειρο για να μπορέσει να εντοπίσει τα stencil στους τοίχους και να τα χαρακτηρίσει;

Αυτός είναι ο ρόλος μας! Ο ρόλος του φωτογράφου και του τύπου! Να βοηθήσουν το κοινό να παρατηρεί την πόλη. Ο μέσος Αθηναίος, μιας και μιλάμε για την πόλη μας, δεν παρατηρεί. Τρέχουν όλα γύρω μας τόσο γρήγορα, είναι τέτοιος ο τρόπος ζωής μας και το ‘χω παρατηρήσει σε κόσμο που συζητάω. Όσο επιφανειακά ζούνε, τόσο επιφανειακά κοιτάνε και γύρω τους, χάνοντας έτσι την πραγματική ουσία των πραγμάτων. Εμείς από την άλλη μεριά, θέλουμε να βάλουμε τον κόσμο σ`αυτή τη λογική, να μπορεί να παρατηρεί ακόμα και λεπτομέρειες που για μας είναι σημαντικές.

Κάποια stencil είναι καθαρά εικαστικά, δεν μεταφέρουν κάποιο μήνυμα με λέξεις αλλά με εικόνα. Είναι το ίδιο εύκολο να εντοπιστούν εν συγκρίσει με αυτά που συνοδεύονται από κάποια λεζάντα;

Είναι πιο εύκολο! Η σύγχρονη αντίληψη της κοινωνίας μας είναι η εικόνα. Εικόνα μετράει κυρίως, άρα ταstencil με εικόνες είναι πιο εύκολο να τα δει κανείς και να του κάνουν εντύπωση. Από την άλλη όμως υπάρχει κόσμος που παρατηρεί κι άλλα πράγματα. Έχει να κάνει με την εκπαίδευση! Είναι δύσκολο στην αρχή, αν όμως βοηθήσει το βιβλίο και οι παρουσιάσεις του θ` αλλάξει η νοοτροπία γύρω απ` αυτό. Ήδη έχει αρχίσει ν` αλλάζει! Πριν 2 χρόνια κανείς δεν ήξερε τι είναι το stencil. Τώρα πια έχει γίνει παγκόσμιο φαινόμενο, έχουν αρχίσει να κατανοούν τον όρο και να παρατηρούνε.

Αυτό το φαινόμενο είναι πιο έντονο στο εξωτερικό όμως απ` ότι στην Ελλάδα...

Στο εξωτερικό είναι πιο έντονο γιατί εκεί οι άνθρωποι δεν είναι τόσο εγωκεντρικοί όσο εδώ. Έχουν ανάγκη να βγουν στον δρόμο! Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουμε αρχίσει να δεχόμαστε τους καλλιτέχνες του δρόμου. Συμβαίνουν πολλά πράγματα στο δρόμο που είτε δεν τα ξέραμε, είτε δεν τα παρατηρούσαμε πριν κάποια χρόνια.

Η τεχνική του stencil graffiti συναντάται κατεξοχήν σε μεγάλες αστικές πόλεις. Γιατί πιστεύεις ότι δεν συμβαίνει, τουλάχιστον σε τόσο μεγάλη έκταση, και σε μικρότερες πόλεις;

Συμβαίνει! Στα Χανιά που ήμουν τελευταία για μια έκθεση είδα εξαιρετικής ποιότητας stencil. Στο Βόλο, στη Ζάκυνθο απ` όπου κατάγομαι, απλώς είναι πιο μεμονωμένα περιστατικά. Εδώ στη Αθήνα συμβαίνουν όλα!

Δηλαδή έχει αρχίσει να επεκτείνεται...

Ναι, οι αποστάσεις των μητροπόλεων και των πόλεων είναι πια τόσο μικρές, δεν είναι όπως παλιά. Η τεχνολογία, το internet, ο τρόπος ζωής βοηθάει τα πάντα να πάνε κοντά πιο γρήγορα.

Τα New York style graffiti συνήθως συνοδεύονται από τη μυστική υπογραφή του καλλιτέχνη, γνωστή μόνο σ` όσους είναι μυημένοι. Στο stencil αυτό απουσιάζει. Μήπως μ`αυτό τον τρόπο χάνεται στον κύκλο τους η ταυτότητα του δημιουργού;

Ελάχιστοι καλλιτέχνες του stencil στην Ελλάδα υπογράφουνε. Κανά-δυο τυχαίνει να είναι και φίλοι μου. Αυτού που κάνουν κυρίως stencil δεν τους ενδιαφέρει αυτό, δεν τους ενδιαφέρει να μπει μια υπογραφή. Τουλάχιστον τους πιο συνειδητοποιημένους τους ενδιαφέρει να πάει παντού το μήνυμά τους.

Οι νέοι που ασχολούνται με το graffiti, σε όλες του τις εκτάσεις, το κάνουν από άποψη, για να υπερασπίσουν τα ιδανικά τους ή απλά για να ενοχλήσουν;

Δε μπορώ να μιλήσω για όλους, θα ήταν κι άδικο! Δεν υπάρχει μια ενιαία φιλοσοφία. Το κοινό τους στοιχείο είναι η ανάγκη τους να βγουν στο δρόμο. Υπάρχουν διαφορές! Άλλοι δρουν εικαστικά, άλλοι εγωιστικά, άλλοι ανταγωνιστικά θέλοντας να προβάλουν το εγώ τους. Είναι πολλοί οι λόγοι που ένας νέος θα βγει για να δημιουργήσει στο δρόμο. Όπως και στη μουσική! Είναι θέμα ανάδειξης, κοινωνικής υπέροχής στο χώρο σου. Η νεολαία είναι παντού η ίδια και όλες οι τάσεις είναι μέσα. Η κάθε ομάδα ανήκει και σε άλλο χώρο.

Σε ρωτάω γιατί ο περισσότερος κόσμος τους θεωρεί αναρχικά στοιχεία που το μόνο που κάνουν είναι να καταστρέφουν περιουσίες στο όνομα της τέχνης που πρεσβεύουν.

Δεν εξωραΐζω όλες τις καταστάσεις. Ομάδες νεολαίας που θέλουν να προβάλλουν το εγώ τους μέσα από τον δρόμο και τον τοίχο συνήθως είναι ασυνείδητοι, δεν έχουν κριτήριο για το τι κάνουν και που. Τα άτομα που είναι πιο συνειδητά κι έχουν πονέσει για τον δρόμο ξέρουν τι και που θα το κάνουν. Έχουν αισθητικό κριτήριο! Έτσι κι αλλιώς πάντα και παντού υπάρχει στη νεολαία η διάθεση του βανδαλισμού και της αυτοκαταστροφής και ειδικά στις κεντρικέ μητροπόλεις. Αυτό δεν μπορείς να το παραβλέψεις, εμένα όμως με ενδιαφέρει το δημιουργικό κομμάτι. Οι καλλιτέχνες που θέλουν να εκφραστούν μέσω των τοίχων και της πόλης.

Ο περισσότερος κόσμος ό,τι δει γραμμένο σ` έναν τοίχο το θεωρεί graffiti. Συνθήματα πάντως είδους μπορούν να μπουν σ` αυτή την κατηγορία;

Όχι, δε συμβαίνει κάτι τέτοιο! Το σύνθημα υπάρχει ως λέξη από παλιά. Οι τοίχοι ήταν πάντα αντικείμενα μηνυμάτων. Το graffiti έχει κατοχυρωθεί ως ορολογία και σιγά-σιγά ο κόσμος θα μπορεί να τα ξεχωρίσει.

Αυτή τη στιγμή ετοιμάζεις κάποια καινούργια δουλειά;

Αυτή τη στιγμή μ` ενδιαφέρει η προώθηση του βιβλίου κάνοντας παράλληλα σχέδια για το Volume 3. Οργανώνω για το φθινόπωρο κανά-δυο εκθέσεις φωτογραφίας σχετικές με το street art, με πιο πλούσιο υλικό απ` ότι στο βιβλίο. Υπάρχουν ιδέες συνέχεια!

Σ`όλη την διάρκεια της καριέρας σου η ταξιδιωτική φωτογραφία είχε εξέχουσα θέση. Εκεί βρίσκεται η αδυναμία σου ως φωτογράφος;

Παλιά ναι! Κοίτα... δεν θεωρώ τον εαυτό μου τουρίστα όπου πάω αλλά ταξιδευτή, οπότε όταν ταξιδεύεις κάπου κι έχεις μάθει στην ψυχολογία του δρόμου ψάχνεις και γι`άλλα πράγματα. Συνήθως μπλέκομαι με τον κόσμο όπου πάω και αυτό φαίνεται και στην φωτογραφία μου.

Δηλαδή είναι ένα είδος που έχεις αφήσει πίσω;

Όχι, δεν αφήνω κανένα είδος πίσω, απλώς έχει γίνει δευτερεύον. Από το 2002 κυρίως και μετά και ενόψει των Ολυμπιακών αγώνων άρχισε κυρίως να με απασχολεί το αστικό τοπίο της Αθήνας και μέσα από αυτό άρχισα να παρατηρώ πάλι πιο έντονα την πόλη που την είχα εγκαταλείψει.

Υπάρχει κάποια δουλειά που έχεις κάνει σήμερα και να ξεχωρίζεις;

Αυτή η δουλειά που ουσιαστικά ήταν το αποκορύφωμα της ενασχόλησής μου με το δρόμο ήταν η έκθεση “Όλα είναι δρόμος” που ήταν φωτογραφία μαζί με κολάζ και ήταν κάτι που έκανε εντύπωση κι άρεσε πολύ στον κόσμο.

Παρακολουθείς κινηματογράφο;

Οπωσδήποτε παρακολουθώ κινηματογράφο. Είναι η πιο κοντινή τέχνη προς την φωτογραφία εξάλλου.

Έχεις προτίμηση σε κάποιο συγκεκριμένο είδος ταινιών;

Δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος ταινιών που προτιμώ. Το θέμα και οι συντελεστές της ταινίας είναι τα βασικά μου κριτήρια.

Υπάρχουν καλλιτέχνες που να επηρέασαν τη δουλειά σου ως φωτογράφο και για πιο λόγο;

Χαρακτηριστικοί καλλιτέχνες που με επηρέασαν είναι ο Αϊζενστάιν, ο Μπάστερ Κίτον, ο Βισκόντι, ο Γούντι Άλεν, ο Αλμοδοβάρ και ο Τζάρμους. Ο βασικός λόγος είναι ότι ήταν πιο μπροστά από την εποχή τους και άνοιγαν νέους δρόμους.

Τα τελευταία χρόνια βγαίνουν μεγάλες ντοκιμενταρίστικες παραγωγές στις κινηματογραφικές αίθουσες. Πιστεύεις πως θα μπορούσε να υπάρξει μια παρόμοια παραγωγή σχετικά με το Graffiti;

Έχω δει street artists να καταγράφουν την εξέλιξη της δουλειάς τους με camera προσθέτοντας και στοιχεία από το αστικό τοπίο. Τα θεωρώ μικρά ντοκιμαντέρ.

Αν μπορούσες, ποια θα ήταν η χώρα εκείνη που θα επέλεγες ως σκηνικό για μια παραγωγή σαν αυτή;

Η Αθήνα νομίζω ότι στην εποχή μας προσφέρεται σαν σκηνικό για μια ταινία που αφορά το street art. Πάντως αν ήταν στο χέρι μου θα επέλεγα για τον σκοπό αυτό το Σάο Πάολο της Βραζιλίας, άτυπη πρωτεύουσα του street art εδώ και μερικά χρόνια.

(Η συνέντευξη έγινε από 'μένα για λογαριασμό του cine.gr και πρωτοδημοσιεύτηκε στο site στις 22/07/2008. Ανασχεδιάζοντας το blog μου διαπίστωσα ότι δεν την είχα μοιραστεί μαζί σας όμως, κάλλιο αργά παρά ποτέ)