"Συμβολή στην Ιστορία της Κασσάνδρας. Ύστερη Βυζαντινή Περίοδος και Τουρκοκρατία" του Νίκου Δ. Νικολή

Σε μια εποχή που το βυζαντινό κράτος έστεκε αδύναμο να στηρίξει τις επαρχίες του και οι Θεσσαλονικείς έσπευδαν να ενσωματωθούν στην επικράτεια της Βενετίας για να αντέξουν τον κλοιό των Οθωμανών, η ιστορία επεφύλασσε έναν ιδιαίτερο ρόλο στην Κασσάνδρα, τη μοναδική τότε ενδοχώρα της Θεσσαλονίκης. Με βαρύ το τίμημα για τον ρόλο της αυτό, την άνοιξη του 1430 πέρασε στους Οθωμανούς σχεδόν ακατοίκητη.
Η τύχη τής χαμογέλασε στα τέλη του επόμενου αιώνα, όταν ο σουλτάνος τη δώρισε στον αρχιευνούχο του παλατιού, ο οποίος τη μετέτρεψε σε βακούφι και αφιέρωσε τα έσοδά της στους άπορους των δύο ιερών πόλεων του Ισλάμ, τη Μέκκα και τη Μεδίνα.
Μέσα από τις φοροαπαλλαγές, που πρόσφερε στους κατοίκους της το καθεστώς του βακουφίου, ο πληθυσμός της αυξήθηκε σημαντικά και για μισό περίπου αιώνα γνώρισε μια περίοδο ξεχωριστή· η ανατροπή ήρθε με τις αποβάσεις των Βενετών κατά το δεύτερο μισό του δέκατου έβδομου αιώνα.
Στο έργο εξετάζονται σημαντικές πτυχές της ιστορίας της χερσονήσου με ιδιαίτερες αναφορές στα οχυρά και τη σκάλα της, την ευρύτερα γνωστή ως Λιμάνι της Κασσάνδρας. Εκτενής αναφορά γίνεται στην κατοίκησή της τα πρώτα χρόνια μετά την οθωμανική κατάκτηση, στα χωριά της, καθώς και στα μετόχιά της, τα οποία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία του τόπου.