Συνοπτική περίληψη του βιβλίου:
Μυρσίνη Σερμένη-Τσακίρη-Ιδομενέα
Κόρη του Σαράντη Σερμένη, που εκδιώχθηκε από τους γονείς του, επειδή ερωτεύτηκε παράφορα τη γυναίκα του αδελφού του. Άχρωμη, σχεδόν άσχημη, μεγάλωσε σ’ ένα σπίτι όπου έλειπε η αγάπη και υπερτερούσε η αυστηρότητα.
Σύζυγος του Κωστάκη Τσακίρη, γεμάτη απέχθεια για τον άντρα που διά της βίας παντρεύτηκε, και, πολύ σύντομα, χήρα του.
Σύζυγος, κατόπιν, του Θεμιστοκλή Ιδομενέα, γιου του συνταγματάρχη Μιλτιάδη Ιδομενέα, στα χρόνια της Χούντας, της εποχής που είχαν μπει στο στόχαστρο τόσο οι αριστεροί όσο και οι ομοφυλόφιλοι.
Αδελφή του Θεόφιλου Βέργου, νόθου γιου του πατέρα της.
Όλα τα είδε η Μυρσίνη στη ζωή, όλα τα γεύτηκε και όλα τα υπέμεινε. Μόνο ένα δεν της είπαν: μια συγγνώμη για το τέλος.

Προσωπική άποψη:
Αναμφίβολα έχουν ειπωθεί και ακουστεί χιλιάδες σχόλια σχετικά με τη Λένα Μαντά και το συγγραφικό της έργο, και έχουν γίνει εκατοντάδες συζητήσεις για το κατά πόσο είναι λογοτεχνία ή όχι αυτό που κάνει. Προσωπικά, με εκνευρίζουν πάρα πολύ όλα αυτά, όποτε και να τα συναντήσω και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και αυτό γιατί μπορεί κάτι να σου αρέσει ή μη -λογικό και αναμενόμενο-, αλλά όπως έχουμε ξαναπεί πολλές φορές, δεν έχεις κανένα δικαίωμα να προσβάλλεις με χαρακτηρισμούς τόσο τον συγγραφέα, που έχει αφιερώσει χρόνο, συναίσθημα και φαιά ουσία για να γράψει ένα βιβλίο, όσο και τον αναγνώστη που επιλέγει να τον διαβάσει. Φυσικά και δεν πρέπει να στηρίζουμε έναν συγγραφέα από εμμονική διάθεση και μόνο, αλλά για την ποιότητα του κάθε βιβλίου του, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.

Όσον αφορά το "Μια συγνώμη για το τέλος", μας αφηγείται τα γεγονότα που σημάδεψαν και καθόρισαν τη ζωή μιας ολόκληρης οικογένειας, με αφορμή τον Πύργο του 1920, μια εποχή που το κοινωνικό φαίνεσθαι είχε μεγάλη σημασία και τα οικογενειακά πρότυπα που ήταν σωστά, αποδεκτά και έχαιραν σεβασμού, πολύ συγκεκριμένα, άσχετα από το τι μπορεί να συνέβαινε στην πραγματικότητα πίσω από τις κλειστές πόρτες. Σε μια τέτοια οικογένεια γεννήθηκε και μεγάλωσε και η Μυρσίνη. Μια οικογένεια που της προσέφερε -θεωρητικά- αξίες και αρχές αλλά καθόλου αγάπη και η ίδια, άρχισε να χάνει την εκτίμηση στον εαυτό της αφού κανείς δεν έδειχνε να την υπολογίζει. Η Μυρσίνη, που δεν έζησε τον έρωτα αλλά παντρεύτηκε σύμφωνα με τα έθιμα της εποχής, με προξενιό, για να μείνει χήρα πολύ νέα. Ένας δεύτερος γάμος που δεν ήταν καλύτερος από τον πρώτο, στα χρόνια της Χούντας, με το βάρος από τα λάθη της οικογένειάς της να στην συνοδεύει πάντα κι εκείνη να λαχταρά τη λύτρωση.

Το "Μια συγνώμη για το τέλος" είναι ένα αρκετά καλογραμμένο βιβλίο, με την ιστορία να ρέει σχετικά γρήγορα και ευχάριστα -σε αναγνωστικό επίπεδο-, που δημιουργεί εικόνες και σε μεταφέρει επιτυχώς πίσω στο χώρο και στο χρόνο. Βέβαια, είναι ένα βιβλίο που υστερεί σε νεύρο και με αυτό εννοώ πως η αφήγηση είναι αρκετά γραμμική, χωρίς ιδιαίτερες ανατροπές και εκπλήξεις, αφού η κυρία Μαντά μας έχει προσφέρει και άλλες φορές ιστορίες παρόμοιας αισθητικής και κατεύθυνσης, κάτι που δεν δημιουργεί πρόσφορο έδαφος στο να εντυπωσιάσεις τον αναγνώστη σου. Εκτός από εικόνες, ένα βιβλίο πρέπει να σου δημιουργεί πάνω απ' όλα συναισθήματα και αυτά τα ένιωσα να αναπτύσσονται αρκετά φτωχά μέσα μου, ίσως επειδή θα ήθελα γεγονότα και καταστάσεις να ήταν δοσμένα με λίγη περισσότερη σκληρότητας, όπως στο "Όσο αντέχει η ψυχή".

Αυτό που οφείλουμε να αναγνωρίσουμε στη συγγραφέα είναι το ότι έχει κάνει αρκετά εκτενή ιστορική έρευνα, κάτι που φαίνεται ξεκάθαρα από τον τρόπο με τον οποίο περιγράφει μέρη, πρόσωπα, συνθήκες, καταστάσεις, ήθη κι έθιμα που είναι πολύ μακρινά για μένα, σχεδόν ξένα κι άγνωστα. Βέβαια, ειδικά όσον αφορά την περίοδο που η ιστορία της τοποθετείται στα χρόνια της δικτατορίας, θα περίμενα να εμβαθύνει περισσότερο στην κοινωνικοπολιτική κατάσταση της εποχής και στον αντίκτυπο που είχε στις ζωές όσων βρισκόντουσαν είτε στη μία όχθη είτε στην άλλη. Μια τέτοια κίνηση θα είχε βοηθήσει το βιβλίο συνολικά ώστε να αποκτήσει μεγαλύτερη βαρύτητα και να είναι πιο ουσιαστικό, από το να αναλώνεται απλά σε κοσμικές καταστάσεις και συναισθηματική διλήμματα των ηρώων που επί της ουσίας, ναι μεν επηρεάζονταν από τα δεδομένα της εποχής, αλλά αυτό δεν αναλύθηκε όσο έπρεπε.

Έχω ξαναδηλώσει πως η Λένα Μαντά δεν είναι η αγαπημένη μου Ελληνίδα συγγραφέας και αυτό όχι γιατί την θεωρώ ατάλαντη -μην παρεξηγηθώ-, αλλά επειδή υπάρχουν άλλες που αγγίζουν την καρδιά μου περισσότερο και με μεγαλύτερη σταθερότητα. Το "Έρωτας σαν βροχή" είναι ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία και για μένα, ίσως να είναι και το καλύτερο της Μαντά, κι αν το αναφέρω αυτό τώρα είναι για να σας δώσω ένα στίγμα στο πως την προτιμώ εγώ. Το "Μια συγνώμη για το τέλος" σίγουρα δεν είναι το καλύτερό της βιβλίο, είναι όμως αρκετά καλοδουλεμένο στα σημεία. Είναι μια ιστορία αρκετά όμορφη στην αφήγησή της που ρέει ευχάριστα και γρήγορα, η ιστορία μιας κοπέλας που γίνεται γυναίκα χωρίς να έχει ζήσει τίποτα, βλέποντας τις μέρες της να περνάνε και να χάνονται, πληρώνοντας πάντα τα λάθη των άλλων, μιας γυναίκας που θα μπορούσε να είναι η κάθε μία από εμάς, ή και όχι. Είναι η ιστορία μιας γυναίκας που στην πραγματικότητα πληρώνει τα δικά της λάθη και αν το διαβάσετε θα καταλάβω τι εννοώ.
Βαθμολογία 8/10

Ταυτότητα βιβλίου:
Συγγραφέας: Μαντά Λένα
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Κατηγορία: Ελληνική Πεζογραφία
Έτος Έκδοσης: 2015
Αρ. σελίδων: 496
ISBN: 978-618-01-0965-8