Συνοπτική περίληψη του βιβλίου:
«Μικρή μου, να θυμάσαι πάντα∙ το μπάλωμα όταν γίνεται δεν ξεγίνεται. Κοίτα, όμως, σαν καινούργιο δείχνει. Το μπάλωμα είναι τέχνη».
«Και τι ακριβώς σημαίνει μπάλωμα; Και γιατί να μην αγοράσεις καινούργιο; Αφού έχετε τόσους παράδες», απορούσε η Νόρα.
«Μπάλωμα είναι η επιδιόρθωση ενός πράγματος που χάλασε, αλλά δε θες να το αποχωριστείς ή δε γίνεται να το αποχωριστείς. Το μπάλωμα είναι τέχνη, μικρή μου. Είναι χάρισμα∙ να μπορείς να αλλάζεις κάτι που είναι πια παλιό ή ελαττωματικό και να το φτιάχνεις πάλι ώστε να σου αρέσει».
Η Νόρα, βαφτισμένη Ελεονώρα, νόθα κόρη του Μιχαήλου Χιωτέλλη, μαθαίνει την τέχνη του μπαλώματος στο σπίτι του πατέρα της, στη Μυτιλήνη, γύρω στα μέσα του 1800. Η ίδια, όμως, δεν μπαλώνει τα ρούχα της∙ μπαλώνει τα θλιβερά της ζωής της, ξεκινώντας από το όνομά της. Μόνο, όμως, το όνομα, γιατί ως νόθα επίθετο δεν έχει. Το ταλέντο της αυτό τη βοηθάει να επιζήσει από τα δεινά που πλήττουν το νησί και φέρουν τα πάνω κάτω στη ζωή της, να αντιμετωπίσει τους ανθρώπους που την πληγώνουν, με πρώτο τον αδελφό της, να δοθεί στον έρωτα χωρίς να υπολογίσει τους ηθικούς κανόνες και τελικά να αποκτήσει αυτό που πάντα επιθυμούσε: μια ταυτότητα. Κάθε μπάλωμα, όμως, έχει ένα αντίτιμο. Και η Νόρα τα πληρώνει όλα∙ και τα δεκατρία μπαλώματα. Γιατί τόσα χρειάστηκε να κάνει.

Προσωπική άποψη:
Αφού μας σέρβιρε γλυκό "Κουμκουάτ" τη χρονιά που πέρασε, η Πηνελόπη Κουρτζή επιστρέφει φέτος με το νέο της μυθιστόρημα που ακούει στον τίτλο "Δεκατρία μπαλώματα", ταξιδεύοντάς μας, για μία ακόμα φορά, σε εποχές αλλοτινές, τότε που η θέση της γυναίκας στην κοινωνία ήταν πολύ συγκεκριμένη και η ίδια της η μοίρα προδιαγεγραμμένη, καταδικασμένη ν' ακολουθήσει μονοπάτια που άλλοι χάραξαν γι' αυτές. Κι όμως, μέσα σε μια τέτοια κοινωνία γεννήθηκε η ηρωίδα της κυρίας Κουρτζή, η Νόρα, μια ψυχή δυνατή και συνάμα ευαίσθητη, που τόλμησε να ζήσει όσα αγάπησε και πόθησε, κόντρα σε ό,τι κι αν έλεγαν οι γύρω της, όσο ακριβό κι αν ήταν, κατά περιπτώσεις, το τίμημα που κλήθηκε να πληρώσει.

Η Νόρα, λοιπόν, γεννήθηκε γύρω στα μέσα του 1800, στο όμορφο νησί της Μυτιλήνης. Όμως, σε αντίθεση με άλλα κορίτσια, η Νόρα γεννήθηκε χωρίς επίθετο, φέροντας ένα βαρύ κοινωνικό στίγμα στις πλάτες της, ούσα νόθα κόρη του Μιχαήλου Χιωτέλλη. Ζώντας και δουλεύοντας στο σπίτι του πατέρα της, μυείται από μικρή στη τέχνη του μπαλώματος, ένα ταλέντο που θα καλλιεργήσει σε μεγάλο βαθμό με το πέρασμα των χρόνων, και που αυτό θα της επιτρέψει να επιζήσει κόντρα στα δεινά και στις κακουχίες που θα βρουν τη ζωή της αλλά και τον τόπο της. Χάρη στην τέχνη του μπαλώματος θα μπορέσει να "διορθώσει" τις δικές της πληγές. Πληγές που τις χάρισαν οι άνθρωποι εκείνοι που αγάπησε και που θα ήθελε να την είχαν αγαπήσει, πληγές που απέκτησε στον αγώνα της ν' αποκτήσει αυτό που κάθε άνθρωπος δικαιούται, μια ταυτότητα. Και η Νόρα μπαλώνει τις πληγές της μία μία, και πληρώνει το τίμημα για κάθε μπάλωμα, παραμένοντας αγωνίστρια μέχρι τέλους.

Υπό άλλες συνθήκες, το μυθιστόρημα αυτό θα μπορούσε να χαρακτηρίζεται απ' όλα εκείνα τα στοιχεία που θα το καθιστούσαν εκνευριστικό και αδιάφορο στα μάτια μου. Το να καταπιάνεται ένας συγγραφέας με τη θέση της γυναίκας μέσα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία περασμένων αιώνων, μπορεί πολύ εύκολα να οδηγήσει στην αναπαραγωγή τετριμμένων ιδεών και αντιλήψεων, μα και την ίδια του την ηρωίδα ν' ακολουθήσει μονοπάτια δυστυχίας στα οποία άλλοι την οδήγησαν και που εκείνη, υποχείριο των επιθυμιών των άλλων, τα ακολούθησε σιωπηλά και με σκυμμένο το κεφάλι, χωρίς να κάνει την παραμικρή προσπάθεια να πάει κόντρα στη μοίρα της. Κι όμως, η Νόρα δεν είναι μία ακόμα τέτοια γυναίκα. Αντίθετα, είναι ένα πλάσμα που θυμίζει αερικό, μια κοπέλα, και αργότερα μια γυναίκα, με όνειρα, θέλω, πάθη, επιθυμίες, τα οποία δεν διστάζει να ονειρευτεί, να θελήσει να ζήσει, να τολμήσει να διεκδικήσει, διεκδικώντας έτσι και το αναφαίρετο δικαίωμα που πρέπει να έχει ο κάθε άνθρωπος στην ίδια τη ζωή του.

Ξεκινώντας ένα μακρύ ταξίδι, η Νόρα θα κληθεί ν' αντιμετωπίσει καταστάσεις σκληρές κι επώδυνες, να δεχθεί κοινωνική κριτική και ρατσισμό, ακόμα και κατακραυγή γι' αυτό που ήταν από τη γέννησή της κιόλας, ακόμα κι αν η ίδια δεν το επέλεξε. Αντιμετωπίζει την απόρριψη αυτών που θα έπρεπε να την αγκαλιάσουν, και τον αποδιωγμό μιας κοινωνίας που όφειλε να την αγκαλιάσει επειδή εκείνη, με τα ηλίθια στερότυπά της, την οδήγησε στην παρολίγον ανυπαρξία της. Κι όμως, η Νόρα είναι αγωνίστρια και μαχήτρια, κι όσα κι αν συναντήσει στο διάβα της ζωής της, εκείνη δεν το βάζει κάτω και συνεχίζει να διεκδικεί με πάθος τα θέλω και τα όνειρά της. Κι όταν εκείνα δεν πραγματώνονται όπως θα ήθελε, κι όταν εκείνα την στέλνουν πάλι πίσω στη γη με κρότο, εκείνη βρίσκει τον τρόπο να σταθεί και πάλι στα πόδια της και να ξεκινήσει ξανά απ' την αρχή, να συνεχίσει να παλεύει, ακόμα κι εκεί που άλλοι θα σταματούσαν και θα παραδίδονταν στο τίποτα.

Η Νόρα χρειάστηκε να κάνει δεκατρία μπαλώματα στη ζωή της, όσες και οι επιλογές της που την οδήγησαν σε ισάξιες στιγμές πόνου τις οποίες, όμως, κατάφερε να ξεπεράσει. Και για τη δύναμή της αυτή τη θαυμάζω και την αγαπώ, επιτρέποντάς της να διεκδικήσει άξια μια θέση στην καρδιά μου. Η κυρία Κουρτζή, μέσα απ' το οδοιπορικό αυτό της ηρωίδας της, μας ταξιδεύει και ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας μια εποχή που έχει περάσει, αλλά που έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στην διαμόρφωση μιας ολόκληρης κοινωνίας, που ακόμα και σήμερα, ειδικά στις επαρχίες της, δυσκολεύεται ν' αποτινάξει από πάνω της ταμπέλες και οριοθετούν λανθασμένες ταυτότητες, και μας συστήνει μια γυναίκα του σήμερα στο τότε, που θα έπρεπε ν' αποτελεί πρότυπο κι έμπνευση, που μας προκαλεί δεκάδες συναισθήματα, άλλα όμορφα κι άλλα δυσάρεστα, αλλά που στο τέλος της διαδρομής, μας αφήνει με μια βαθιά ελπίδα, και με άλλη τόση τρυφερότητα και αγάπη, στην καρδιά μας.
Βαθμολογία 9/10

Ταυτότητα βιβλίου:
Συγγραφέας: Κουρτζή Πηνελόπ
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Κατηγορία: Ελληνική Λογοτεχνία
Έτος Έκδοσης: 2017
Αρ. σελίδων: 320
ISBN: 978-618-01-2287-9