"Quantum: Αϊνστάιν, Μπορ και η μεγάλη διαμάχη για τη φύση της πραγματικότητας" του Manjit Kumar

Για τους περισσότερους ανθρώπους, η κβαντική θεωρία είναι συνώνυμη της μυστηριώδους, ανεξιχνίαστης επιστήμης. Και για πολλά πολλά χρόνια ήταν εξίσου αινιγματική για τους ίδιους τους επιστήμονες. Σε αυτό το αριστοτεχνικά γραμμένο βιβλίο, ο Manjit Kumar παρουσιάζει την ιστορική καταγραφή αυτής της καθοριστικής επιστημονικής επανάστασης, καθώς και της αντιπαράθεσης που αναπτύχθηκε στον πυρήνα της και δίχασε τους πρωταγωνιστές της.
Η κβαντική θεωρία εξετάζει αυτούς καθαυτούς τους δομικούς λίθους του κόσμου μας, τα σωματίδια και τις διεργασίες χωρίς τις οποίες αυτός δε θα υπήρχε. Ωστόσο, επί 60 χρόνια, οι περισσότεροι φυσικοί πίστευαν ότι η κβαντική θεωρία αρνείται την ύπαρξη της ίδιας της πραγματικότητας. Στο Quantum ο Manjit Kumar δείχνει πώς η χρυσή εποχή της φυσικής προκάλεσε τη μεγαλύτερη πνευματική διαμάχη του εικοστού αιώνα.
Το 1905, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν υπέβαλε την ιδέα ότι το φως δεν είναι κύμα αλλά σωματίδιο, αψηφώντας πειράματα ενός αιώνα. H κβαντική θεωρία είναι αλλόκοτη. Η αρχή της αβεβαιότητας του Βέρνερ Χάιζενμπεργκ και η πασίγνωστη νεκροζώντανη γάτα του Έρβιν Σρέντινγκερ είναι εξίσου αλλόκοτες. Κι όπως είπε ο Νιλς Μπορ, εάν δεν αιφνιδιάστηκες από την κβαντική θεωρία, δεν την κατάλαβες πραγματικά. Ενώ το Quantum τοποθετεί την επιστήμη στο γενικότερο πλαίσιο των μεγάλων ανακατατάξεων της σύγχρονης εποχής, κεντρικό θέμα του αποτελεί επίσης η διένεξη ανάμεσα στον Αϊνστάιν και στον Μπορ σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας και την ψυχή της επιστήμης.

"Για τον έρωτα" του Charles Bukowski

Ποιήματα αφοπλιστικής ειλικρίνειας και αιχμηρού χιούμορ, γραμμένα με πηγαίο πάθος και συγκινητική ευθύτητα. Ο Τσαρλς Μπουκόβσκι γράφει για τον έρωτα, τη λαγνεία και την επιθυμία σε πρώτο πρόσωπο, άλλοτε με σκληρότητα και κυνισμό, άλλοτε με ευαισθησία και τρυφερότητα, και σκιαγραφεί, έτσι, τις πολλαπλές εκδοχές του ερωτευμένου ανθρώπου.
Τα ποιήματά του, διασκεδαστικά ή όχι, συχνά παιγνιώδη, μιλούν για τη γοητεία του μυστηριώδους και το σεξ, την απόρριψη ή την αποδοχή από το αντικείμενο του πόθου, τον εγωισμό και τον ναρκισσισμό του ερωτευμένου υποκειμένου και, εν τέλει, για τη λυτρωτική δύναμη του έρωτα. Ποιήματα αποκαλυπτικά για τον άνθρωπο και τον λογοτέχνη Μπουκόβσκι -αναφέρεται σε αυτά στις ερωμένες και στους φίλους, μα και στην κόρη του και στη δουλειά του-, ο οποίος, με τον σπαρακτικά οικείο, στοχαστικό του τρόπο, ανάγει τον έρωτα σε πρίσμα υπό το οποίο βλέπει τον πλήρη ομορφιάς αλλά και αγριότητας κόσμο, καθώς και τη δική του ευάλωτη θέση σε αυτόν.

"Ελλάδα, 1940-1949: Πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος" του David Brewer

Τη δεκαετία του ’40 η Ελλάδα αποτέλεσε για μεγάλο διάστημα πεδίο καταστροφικών πολεμικών συγκρούσεων. Πρώτα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ύστερα κατά τον Εμφύλιο. Η ναζιστική κατοχή, από το 1941 και μετά, υπήρξε εξαιρετικά στυγνή. Παιδιά πέθαιναν από πείνα στους δρόμους της Αθήνας. Ηρωικές πράξεις αντίστασης προκαλούσαν βίαια αντίποινα. Μόλις η Ελλάδα, επιτέλους, απελευθερώθηκε από τη γερμανική μπότα, το διαλυμένο έθνος βρέθηκε αντιμέτωπο μ’ έναν εμφύλιο πόλεμο.
Στο βιβλίο αυτό, ο έγκριτος ιστορικός David Brewer διερευνά τη θυελλώδη αυτή δεκαετία της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, εξετάζει την ανάμειξη των ξένων δυνάμεων, ειδικά της Βρετανίας και των ΗΠΑ, και την προσπάθειά τους να υποστηρίξουν την αντιδημοφιλή κυβέρνηση της Αθήνας, και σκιαγραφεί επιφανείς προσωπικότητες –από τους χώρους της πολιτικής, του στρατού, του πολιτισμού– που διαμόρφωσαν τη σημαντική αυτή περίοδο. Ο Brewer προσπαθεί επιπλέον να εξετάσει την ιστορία από την πλευρά του ατόμου, των διλημμάτων που αντιμετώπιζαν σε προσωπικό επίπεδο οι άνθρωποι που πιάστηκαν ανάμεσα στους τροχούς της Αντίστασης και των κατακτητών στην Κατοχή, και των αντίπαλων πολιτικών δυνάμεων στον Εμφύλιο.
Η οπτική του Brewer, οι απόψεις και οι ερμηνείες του σχετικά με τις συγκρούσεις και τις δυνάμεις που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Ελλάδα κάνουν το βιβλίο αυτό έργο ζωτικής σημασίας για όποιον ενδιαφέρεται για τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τη σύγχρονη ελληνική ιστορία.

"Η δημοκρατία μεταξύ συγκυρίας και ιστορίας: Προσδοκίες και κίνδυνοι από την αναθεώρηση του Συντάγματος" του Ευάγγελου Βενιζέλου

Η Δημοκρατία, η φιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δημοκρατία, λειτουργεί εξ ορισμού συγκυριακά, μέσα από τους κύκλους των περιοδικών εκλογών, αλλά κρίνεται εντέλει ιστορικά, εξ αποτελέσματος και εκ των υστέρων. Η Δημοκρατία κινείται με τους ρυθμούς του βραχύ ιστορικού χρόνου, αλλά τα αποτελέσματα των δημοκρατικών επιλογών πολύ συχνά φαίνονται στο βάθος του μακρύ ιστορικού χρόνου.
Η παράλληλη άνοδος του ριζοσπαστικού εθνικολαϊκισμού και της ακροδεξιάς, η επέκταση του ευρωσκεπτικισμού, η ροπή προς την αυταρχική δημοκρατία (illiberal democracy), η βρετανική απόφαση για Brexit είναι επιμέρους φαινόμενα που κινούνται –με διαφορετικό τρόπο και ρυθμό από χώρα σε χώρα– πάνω σε έναν κοινό παρονομαστή που είναι η λειτουργία, οι παθογένειες και οι αντοχές της Δημοκρατίας.
Η νεωτερική εποχή, όμως, που ανέδειξε την ολοκληρωμένη μορφή της φιλελεύθερης δημοκρατίας, έχει αναδείξει και τον θεσμό που προσπαθεί να συμφιλιώσει τη σχέση της Δημοκρατίας με τη συγκυρία και την Iστορία ταυτόχρονα. Αυτός ο θεσμός είναι το Σύνταγμα. Όταν κινείται η διαδικασία της θέσπισης ή της αναθεώρησης του Συντάγματος, τότε η συντακτική ή αναθεωρητική συγκυρία αποκτά το βαρύ και επικίνδυνο προνόμιο να διεκδικεί ιστορικά χαρακτηριστικά. Τότε ανακύπτει ο κίνδυνος επιλογές επιπόλαιες, στιγμιαίες, τυχαίες, ανεπεξέργαστες, λαϊκίστικες –ή έστω απλώς βολονταριστικές– να αποκτήσουν τη μέγιστη νομική ισχύ της συνταγματικής διάταξης και να εμφανίζονται ως «ιστορικές». Δεν υπάρχει όμως χειρότερη μορφή λαϊκισμού από τον συνταγματικό λαϊκισμό. Αυτό το βιβλίο επιδιώκει να λειτουργήσει ακριβώς ως αντίβαρο στον συνταγματικό λαϊκισμό.

"Διλήμματα της ελληνικής συνταγματικής ιστορίας: 20ός αιώνας" των Σπύρου Βλαχόπουλου & Ευάνθη Χατζηβασιλείου

Το βιβλίο αυτό -εκπονημένο από έναν ειδικό του Συνταγματικού Δικαίου και από έναν ιστορικό- εξετάζει τις μεγάλες πιέσεις της σύγχρονης ελληνικής συνταγματικής ιστορίας. Ύστερα από την απαραίτητη εισαγωγή στα ελληνικά Συντάγματα της νεότερης εποχής, επικεντρώνεται στην εποχή της "κρίσης των θεσμών" (1915-1974), που ορίζεται από τους δύο επάλληλους διχασμούς του ελληνικού 20ού αιώνα, τον Εθνικό Διχασμό και τον εμφύλιο πόλεμο, με τις αποσαθρωτικές επιπτώσεις τους στη θεσμική ιστορία της χώρας. Το βιβλίο δεν εξαντλείται στην καταγραφή των επιβαρύνσεων που επέφεραν οι δύο διχασμοί στην πολιτική σκηνή, την πολιτική κουλτούρα και το νομικό σύστημα. Επιπλέον, ασχολείται με την ατελή και μέσα από συμπληγάδες εφαρμογή του Συντάγματος κατά τη διάρκειά τους – δηλαδή με την ουσιαστική, βαριά, ακόμη και καθημερινή επιβάρυνση της θεσμικής πορείας της χώρας υπό την επήρειά τους. Έτσι, εξετάζει τον ρόλο του Συντάγματος στην έκρηξη του Εθνικού Διχασμού, την αποτυχία της πολιτικής που κατέληξε στις δικτατορίες του 1936 και του 1967, τη λειτουργία των θεσμών μετά τον εμφύλιο πόλεμο, τον ρόλο των πολιτικών δυνάμεων και του Στέμματος. Αντίστοιχα, όμως, το βιβλίο ασχολείται και με τις προϋποθέσεις υπέρβασης της "κρίσης των θεσμών", που επιτεύχθηκε κατά τη Μεταπολίτευση του 1974-75. Αποτιμά, έτσι, όχι μόνο τις θεσμικές πρωτοβουλίες καθαυτές, αλλά και τις πνευματικές προϋποθέσεις της επιτυχίας στο θεσμικό επίπεδο, δηλαδή την κοσμοαντίληψη που υποστήριξε την κρίσιμη εκείνη προσπάθεια και τη συγκρότηση μιας εδραιωμένης δημοκρατίας.
Το βιβλίο προβάλλει μια βασική θέση: Πέραν των τυπικών προβλέψεων ενός Συντάγματος, αποφασιστική σημασία έχει ο τρόπος εφαρμογής του, που αφορά το μείζον ζήτημα της ποιότητας της ηγεσίας, το επίπεδο της οικονομικής, κοινωνικής και μορφωτικής ανάπτυξης της συγκεκριμένης κοινωνίας. Στην ελληνική ιστορία του 20ού αιώνα, την τόσο ταραγμένη από θεσμική άποψη, δεν έλειψαν τα εξαιρετικά, πραγματικά φωτισμένα, συνταγματικά κείμενα. Έλειψε όμως συχνά η σύνεση και ο αυτοπεριορισμός των πολιτικών δυνάμεων στην εφαρμογή τους.