Συνοπτική περίληψη του βιβλίου:
Ο Ζώτος και η Χαβαή, με την πολυκύμαντη ερωτική τους σχέση, ένας αινιγματικός βαρκάρης, μια γυναίκα-αράχνη που γυρεύει δωμάτιο για μια νύχτα κι έναν άντρα για μια ζωή, ο σατανικός κομπογιαννίτης γιατρός Μαργαζής και ο τυχοδιώκτης παπα-Λέρας, ο οποίος παινεύεται ότι εκδύει τις γυναίκες από τα αμαρτήματα κι από τα εσώρουχα, μπλέκονται στο γαϊτανάκι που υψώνει ως μιαρή ή ευλογημένη έκρηξη το γινάτι με αφορμή έναν φόνο, μια αυτοκτονία, τον φόβο της αντεκδίκησης, την καταφρόνια της κοινωνίας, τον πλούτο, τη φτώχια, τη ζήλια, τον πόθο, κάποια ανομολόγητα εγκλήματα, την εθνική ταυτότητα και τον διάβολο ή τον άγγελο που κρύβει καθένας μέσα του. Και κυλά η ζωή τους πότε σαν αγριεμένο ποτάμι και πότε σαν γλυκασμός της άνοιξης.
Πρωταγωνιστές και δευτεραγωνιστές πορεύονται στα χρόνια της ιταλικής κατοχής των Ιωαννίνων του 1917∙ της πρώτης απόπειρας δημιουργίας Βλάχικου πριγκιπάτου στην Πίνδο∙ της εξόρυξης πετρελαίου στη Δραγοψά∙ της εκστρατείας στη Μικρά Ασία∙ της προσφυγιάς Μικρασιατών και Ποντίων, αλλά κι εκείνης των Τουρκογιαννιωτών∙ του διχασμού σε βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς και της μάστιγας της ληστοκρατίας στην Ήπειρο. Συνάμα ακολουθούν τα βήματα Εβραίων, Βλάχων, Αλβανών και Σαρακατσάνων, και γενικότερα την ταραγμένη εποχή πριν από το 1922 και κατά την πρώτη δεκαετία του Μεσοπολέμου.
Στην ίδια πατρίδα συνυπάρχουν ή συγκρούονται διαφορετικοί κόσμοι, ομάδες και άτομα∙ σμίγουν ή αποχωρίζονται τα όνειρα κι ανακατώνονται τα αίματα, οι θρησκείες και οι γλώσσες∙ κι όλα συμβαίνουν στα Γιάννενα, στην πόλη των θρύλων και της μυστηριακής γοητείας. 

Προσωπική άποψη:
Αγαπώ τον Γιάννη Καλπούζο! Το έχω πει πάρα πολλές φορές και σκοπεύω να το πω κι άλλες τόσες αν χρειαστεί, ακόμα και με τον κίνδυνο να γίνω κουραστική. Ο λόγος της αγάπης μου αυτής, απέναντι στο πρόσωπό του, δεν έχει να κάνει μόνο με την εξαιρετική συγγραφική του ικανότητα, αλλά και με την ποιότητα και το ήθος που τον διακρίνει ως άνθρωπο και προσωπικότητα, στοιχεία που θεωρώ πως είναι εμφανή ακόμα και στα γραπτά του. Γιατί, ένας άνθρωπος που διαθέτει τα παραπάνω στοιχεία, μπορεί όλα αυτά να τα μετουσιώσει σε ευαισθησία και συναίσθημα και να πετύχει, τελικά, να μας προσφέρει ιστορίες που όχι μόνο θα είναι καλογραμμένες, αλλά θα έχουν να πουν κάτι περισσότερο, κάτι βαθύτερο από μια ιστορική αλήθεια.

Πιστός, λοιπόν, στη λογοτεχνική του ταυτότητα, που παντρεύει με μοναδικό τρόπο τη μυθοπλασία με την Ιστορία, ο Γιάννης Καλπούζος επέστρεψε δύο χρόνια μετά το "σέρρα" του με το "γινάτι", ένα βιβλίο που απεικονίζει τις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που έζησαν οι κάτοικοι των Ιωαννίνων από το 1917 μέχρι και το 1929, που καθόρισαν όχι μόνο το τότε παρόν τους, αλλά και το μέλλον που ακολούθησε. Και έτσι συμβαίνει πάντοτε, όταν τα πράγματα γύρω μας αλλάζουν και εξελίσσονται, όταν η Ιστορία βάφεται με αίμα, δάκρυα, απώλειες που όμοιες μ' αυτές του πολέμου δεν μπορεί να βιώσει ποτέ στη ζωή του κανένας, όταν λαοί αναμειγνύονται και κουλτούρες σε πλήρη αντίθεση έρχονται σε σύγκρουση, όταν όνειρα διαλύονται μα, την ίδια στιγμή, νέες ελπίδες ανθίζουν βαθιά στην ψυχή μας, αρκεί να έχουμε τη δύναμη να σηκωθούμε όταν πέσουμε.

Το κομμάτι της ιστορικής έρευνας είναι κάτι το αδιαμφισβήτητο, εμφανές σ' ολόκληρο το βιβλίο, που μέσα από τις αφηγήσεις των εκάστοτε ιστοριών του καταφέρνει να σε μεταφέρει στο τότε, να ζήσεις και ν' αναβιώσεις όλα αυτά που γράφτηκαν με μελάνι στα κιτάπια της Ιστορίας του τόπου μας, γνωρίζοντας λίγο καλύτερα πτυχές της για τις οποίες, πιθανότατα, είχες μόνο ακουστά. Άνθρωποι και πολιτισμοί, θρησκείες και κουλτούρες, όλα τους γαλουχημένα με τρόπους εντελώς ξένους και αντίθετους απέναντι στους άλλους, μα που πρέπει να βρουν τρόπο να συνυπάρξουν... ή να επιβληθούν το ένα στο άλλο, σ' ένα αέναο παιχνίδι συμφερόντων που, αναπόφευκτα, συγκρούονται με την ανθρώπινη ηθική, όπως αυτή ορίζεται από τον καθένα μας σύμφωνα με τα βιώματα και τις εμπειρίες του.

Κείμενο που ρέει και σε παρασύρει. Όχι αβίαστα, αφού οι αναφορές σε ονόματα, μερών και ανθρώπων είναι πάρα πολλές, όπως, άλλωστε, στα περισσότερα έργα του συγγραφέα, άρα απαιτούν την προσοχή μας, αλλά με τον μοναδικό, χαρακτηριστικό τρόπο που κάνει τον κύριο Καλπούζο να να ξεχωρίζει στην καρδιά και στη συνείδησή μας. Η χρήση της ελληνικής γλώσσας είναι σε άλλο επίπεδο, σε σύγκριση πάντα με τον μέσο όρο των σύγχρονων πεζογράφων, με τα καλολογικά στοιχεία να δίνουν μια νότα λυρισμού στο όλο κείμενο. Ένα κείμενο που η Ιστορία και η μυθοπλασία μπλέκονται με τρόπο άμεσο και ρεαλιστικό, τόσο που ξεχνάς πως αυτό που διαβάζεις είναι προϊόν φαντασίας, αφού δεν είσαι σε θέση να ξεχωρίσεις που αυτή ξεκινάει, μα και που τελειώνει η πραγματικότητα.

Αν θα έπρεπε να βρω μια κάποια αδυναμία στο βιβλίο, ίσως να την εντόπιζα στους χαρακτήρες, όχι επειδή είναι ακριβώς μονοδιάστατοι, αλλά γιατί θα τους ήθελα λίγο πιο δυναμικούς ως προς την εμπλοκή τους στις εκάστοτε καταστάσεις -με την αντίδραση να είναι μεγαλύτερη έναντι της δράσης. Όσο για τον όγκο του βιβλίου, ναι, θα μπορούσε πράγματι να είναι λίγο μικρότερο, αλλά σε αντίθεση με άλλους, οι παραπάνω αυτές σελίδες με δίδαξαν πράγματα που δεν γνώριζα, και που βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέροντα, οπότε, όχι, σε καμία περίπτωση δεν θα τις χαρακτήριζα περιττές ή το κείμενο φλύαρο, έστω και στα σημεία του. Άλλωστε, πένες σαν κι αυτές του Γιάννη Καλπούζου δεν έχουμε τη χαρά και την ευτυχία να συναντάμε πολύ συχνά γι' αυτό, όταν μας συμβαίνει, οφείλουμε να τις απολαμβάνουμε.
Βαθμολογία 9/10

Ταυτότητα βιβλίου:
Συγγραφέας: Καλπούζος Γιάννης
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Κατηγορία: Ελληνική Λογοτεχνία
Έτος Έκδοσης: 2018
Αρ. σελίδων: 576
ISBN: 978-618-01-2395-1