Συνοπτική περίληψη του βιβλίου:
Μια μικρή επαρχία, όπου κυριαρχούν ο άντρας και η πεθερά. Κορίτσια, που από μικρά ονειρεύονται τον γάμο και εξελίσσονται σε γυναίκες καταπιεσμένες, εξουθενωμένες απ’ τη δουλειά και πικρόχολες. Σ’ αυτή την κοινωνία θα βρεθεί η Αιμιλία, αφήνοντας την πρωτεύουσα το 1937, όταν δέχεται να παντρευτεί τον μουσικό και τραγουδοποιό Δάμο. Στο χωριό του, όπου συμβιώνουν μετά την Ανταλλαγή ντόπιοι και πρόσφυγες, οι κάτοικοι στην πλειοψηφία τους θα την αντιμετωπίσουν με καχυποψία και θα την αποκαλέσουν «η Πρωτευουσιάνα». Εκεί θα γνωρίσει και θα δεθεί με τη Σόνια, τη διάσημη μοδίστρα νυφικών, την προδομένη απ’ τον αρραβωνιαστικό της Κατινούλα, τη νεαρή Αννίτα, που για μια νεανική αμυαλιά υποχρεώνεται να παντρευτεί έναν άντρα που δεν αγαπά, και τη Νίνα, που έχει τα κότσια να ζήσει τη ζωή της όπως θέλει.
Είναι μια εβδομάδα παντρεμένη, όταν η φωτιά, που αφάνισε τις αδελφές της στον Πόντο, της καταστρέφει ξανά τη ζωή. Ο Δάμος την εγκαταλείπει στους γονείς του και πηγαίνει στη Σαλονίκη. Ωστόσο, ο πόλεμος που θα έρθει θα αλλάξει τις ζωές όλων τους καταλυτικά και θ’ ανατρέψει πολλά κατεστημένα.
Τα πρώτα σκιρτήματα αντίστασης γυναικών που ασφυκτιούν μες στην επαρχιακή κοινωνία στην οποία ζουν, όπου ο λόγος του άντρα είναι ΑΓΡΑΦΟΣ ΝΟΜΟΣ.

Προσωπική άποψη:
Η αγαπημένη Σόφη Θεοδωρίδου, δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία του "Ροδανθός", επιστρέφει με ένα νέο βιβλίο, από εκείνα που την έχουν κάνει να ξεχωρίσει στις αναγνωστικές συνειδήσεις και που την χαρακτηρίζουν ως συγγραφέα. Ένα μυθιστόρημα κοινωνικο-ιστορικό, όπου εμβαθύνει στους χαρακτήρες του και στην ίδια τη ζωή, μέσα από ένα πρίσμα κοινωνικών, πολιτικών και ανθρωπιστικών αλλαγών, που μας "ταξιδεύουν" στον χώρο και στον χρόνο, με τον μοναδικό τρόπο που εκείνη ξέρει να το κάνει. Ένα μυθιστόρημα που για μια ακόμα φορά έχει στο επίκεντρό του τις γυναίκες μιας άλλης εποχής, όπου είχαν την τόλμη να υψώσουν το ανάστημά τους κόντρα σε όλους και σε όλα, και τελικά να διεκδικήσουν το μέλλον εκείνο που εκείνες θέλησαν και όχι αυτό που τους κληροδοτήθηκε.

1937 και η Αιμιλία δέχεται να παντρευτεί τον Δάμο, μουσικό και τραγουδοποιό στο επάγγελμα, και ν' αφήσει τη ζωή της στην Αθήνα προκειμένου να ζήσει μαζί του στο χωριό του. Ένα χωριό όπου ζουν τόσο ντόπιοι, όσο και πρόσφυγες της Ανταλλαγής, με τις προκαταλήψεις να δίνουν και να παίρνουν και με τη γυναίκα να έχει μια πολύ ξεκάθαρη θέση μέσα στο σπιτικό της αλλά και στην ίδια την τοπική κοινωνία. Μια κοινωνία κλειστή και στενόμυαλη, αποτελούμενη από άτομα που στην πλειοψηφία τους δεν βλέπουν με καλό μάτι την Αιμιλία, στην οποία κολλάνε το παρατσούκλι «η Πρωτευουσιάνα», σαν να φτύνουν την απαξίωσή τους απέναντί της. Ανάμεσά τους, όμως, βρίσκονται η Σόνια, η Κατινούλα, η Αννίτα και η Νίνα, η κάθε μία με την δικιά τους ιστορία και με τον δικό τους σταυρό -και το στίγμα που του φόρεσε ο κόσμος-, για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία. Διαφορετικές μεταξύ τους, αλλά όλες με την ίδια κρυφή λαχτάρα στην ψυχή. Ν' αγαπήσουν και ν' αγαπηθούν, να ζήσουν, ν' αναπνεύσουν ελεύθερα, να μην χρωστάνε λόγο σε κανέναν. Όμως, πόσο εύκολο μπορεί ν' αποδειχθεί σε μια Ελλάδα λίγο πριν της χτυπήσει την πόρτα ο πόλεμος και που ο λόγος του άντρα είναι νόμος απαράβατος, ακόμα κι αν δεν είναι γραμμένος πουθενά;

Η συγγραφέας έχει έναν μοναδικό και ιδιαίτερα χαρακτηριστικό τρόπο να "παντρεύει" την ιστορία με τη μυθοπλασία, με τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία να είναι τόσο λεπτά και αδιόρατα, που δεν είσαι σίγουρος που ξεκινά και που τελειώνει η δεύτερη. Έτσι ακριβώς συμβαίνει και στην προκειμένη περίπτωση, με το γεγονός αυτό να σε κάνει να βυθίζεσαι ακόμα περισσότερο στην αφήγηση, η οποία μπορεί να χρειάζεται λίγη ώρα για να σε πάρει μαζί της, αλλά που όταν το κάνει δεν μπορείς να την διακόψεις για κανέναν λόγο. Μεταφέρεται νοερά σε μια άλλη εποχή και παρακολουθείς τις ζωές ανθρώπων που φαντάζουν πέρα για πέρα αληθινοί, που σου προκαλούν ποικίλα κι έντονα συναισθήματα, τόσο που πολλές στιγμές πιάνεις τον εαυτό σου να ξεχνάει πως διαβάζει μια μυθοπλαστική ιστορία τοποθετημένη σε ένα ιστορικό αφηγηματικό πλαίσιο, νιώθοντας πως διαβάζεις περισσότερο κάτι που παραπέμπει σε χρονογράφημα.

Το βιβλίο είναι εξαιρετικά καλογραμμένο, όπως, άλλωστε, ήταν αναμενόμενο, με έντονα καλολογικά στοιχεία, πλούσιο λεξιλόγιο, τοπικούς ιδιωματισμούς και ντοπιολαλιές, με πολύ καλή αφηγηματική ροή, έντονα στοιχεία δράσης και ανατροπών, μα πάνω απ' όλα, είναι γεμάτο από συναισθήματα που συνεχώς συγκρούονται μέσα μας και που οδηγούν τους πρωταγωνιστές μας σε μια μάχη, άλλοτε εσωτερική, με τον ίδιο τους τον εαυτό, άλλοτε με τους γύρω τους, με ορισμένους να υπερασπίζονται τον μισογυνιστικό άγραφο νόμο της υποταγής της γυναίκας στον πατέρα της, στον άντρα της, στην πεθερά της, στην κοινωνία την ίδια που την περιμένει να υπηρετεί με ευλάβεια συγκεκριμένους ρόλους, και άλλους -ή για να είμαι πιο ακριβής, άλλες- να υπερασπίζονται το δικαίωμα της γυναίκας στην επιθυμία, στο όνειρο, στον έρωτα, στην φιλία, στις ελεύθερες επιλογές, στη ζωή χωρίς συμβιβασμούς και όρια, χωρίς να σκύβουν το κεφάλι, χωρίς να δέχονται απ' οποιονδήποτε να τις μειώνει και να τις υποβιβάζει θεωρώντας τες ιδιοκτησία.

"Ο άγραφος νόμος" είναι ένα βιβλίο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κατά μία έννοια φεμινιστικό, ακόμα και τολμηρό για την εποχή όπου τοποθετείται η δράση του, αν και προσωπικά θα ήθελα να λίγη ακόμα τόλμη από συγγραφικής άποψης, με την κυρία Θεοδωρίδου ν' ασκεί περισσότερη κριτική στα άλλοτε πατριαρχικά πρότυπα -που δυστυχώς έχουν αφήσει κατάλοιπα μέχρι και σήμερα-, παρά μια διάθεση να αιτιολογήσει καταστάσεις, επειδή κάποτε η εν λόγω κατάσταση θεωρούταν φυσιολογική -άσχετα απ' το αν ποτέ δεν ήταν. Ωστόσο, αυτό είναι μια μικρή λεπτομέρεια, στο σύνολο ενός εξαιρετικού βιβλίου με έντονο κοινωνικό παλμό, με βαθιά ανθρώπινη και συναισθηματική προσέγγιση, μα και με μια ιστορική ταξιδιάρικη διάθεση, μεταφέροντάς μας, μέσα απ' το πέρασμα των χρόνων, εικόνες αλλαγών που σημάδεψαν την ιστορία του τόπου μας και όχι μόνο. Μια ιστορία που εστιάζει κυρίως στη σχέση της Αιμιλίας με τη Σόνια, που σου ζεσταίνει την καρδιά, αλλά πάνω απ' όλα στη δύναμη της πρώτης να πάρει τη ζωή της στα χέρια της και να την διεκδικήσει, και μαζί μ' αυτή να διεκδικήσει και τον έρωτα.
Βαθμολογία 9/10

Ταυτότητα βιβλίου:
Συγγραφέας: Θεοδωρίδου Σόφη
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Κατηγορία: Ελληνική Λογοτεχνία
Έτος Έκδοσης: 2022
Αρ. σελίδων: 544
ISBN: 978-618-01-4268-6