Συνοπτική περίληψη του έργου:
Όταν ο μικροαπατεώνας Randal McMurphy εισάγεται σε τοπικό ψυχιατρείο, αποτελεί μια πραγματική απειλή για την ρουτίνα της καθημερινότητας των ασθενών και των γιατρών της κλινικής.
Το ιδιαίτερο χιούμορ όμως δεν βρίσκει την απαιτούμενη απήχηση από τη ψυχρή και κακιά νοσοκόμα Ratched που πάση θυσία θέλει να επιβάλλει την τάξη.
Η ζωή των τροφίμων του ψυχιατρείου όσο και του ίδιου του McMurphy θ’ αλλάξει δραματικά.


Προσωπική άποψη:
Υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει δει αυτή την ταινία; Υπάρχει κανείς απ’ όσους την έχουν δει που να μην μαγεύτηκε; Υπάρχει έστω ένας που να έχει να καταλογίσει κάτι σ’ ένα κινηματογραφικό διαμάντι σαν αυτό; Αν ναι, πραγματικά χαίρομαι που δεν είμαι εγώ.

Η ταινία βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ken Kessey. Ένα βιβλίο ιδιαίτερα αγαπητό και δημοφιλές. Ποιο είναι όμως το στοιχείο που το κάνει ξεχωριστό; Ότι ο συγγραφέας δεν στηρίχτηκε στην φαντασία του ώστε να πλάσσει μια εικονική ιστορία. Πρόσωπα και καταστάσεις έχουν πραγματική υπόσταση που ο ίδιος τα έζησε και τα ένιωσε κατά την παραμονή του σε ψυχιατρικό ίδρυμα ως υπάλληλος.

Ο McMurphy είναι ένας ιδιαίτερος άνθρωπος! Βλέποντάς τον απορεί κανείς πως θα μπορούσε να επιβιώσει εσώκλειστος σ’ ένα ψυχιατρικό ίδρυμα. Πως ο εκκεντρικός χαρακτήρας θα μπορούσε ν’ αντέξει στον ίδιο χώρο με ανθρώπους που πάσχουν από πάσης φύσης ψυχικά νοσήματα. Κι όμως... όχι απλά τα καταφέρνει, αλλά δένεται μ’ αυτούς τους ανθρώπους, αισθάνεται πράγματα γι’ αυτούς και σε κάνει να πιστεύεις ότι η ύπαρξη συντροφικότητας δεν προκύπτει απ’ την ομοφωνία των απόψεων, αλλά βγαίνει μέσα απ’ την ψυχή.

Προσπαθώντας να βγάλει τους τροφίμους του ψυχιατρείου απ’ το καβούκι τους, αναπτύσσεται μεταξύ τους ένας δεσμός που είναι δύσκολο να περιγραφεί με λόγια. Γίνεται ένα αναπόσπαστο κι αναγκαίο κομμάτι της καθημερινότητάς του, ένα σύνδεσμος με όλα αυτά που θα ήθελαν να κάνουν αλλά για κάποιο λόγο δεν τα πράττουν. Κι ο ίδιος, μέσα από την επαφή μαζί τους, καταλαβαίνει ότι να στέκεσαι δίπλα σε ανθρώπους που το έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από ‘σένα σε κάνει καλύτερο άνθρωπο. Γιατί δεν διεκδικείς μόνο το δικό σου δικαίωμα στο να θέλεις, αλλά το δικαίωμα των άλλων γύρω σου.

Οι ασθενείς μοιάζουν αποχαυνωμένοι και φοβισμένοι. Οι περισσότεροι είναι εσώκλειστοι και δέχονται σωματική και ψυχική βία με δική τους απόφαση απλά γιατί δεν είναι αρκετά δυνατοί να κοιτάξουν και ν’ αντιμετωπίσουν τη ζωή που τους περιμένει έξω απ’ τις πόρτες του ιδρύματος. Αντίθετα μ’ αυτούς που μοιάζουν με πρόβατα επί σφαγής, ο McMurphy είναι ένας επαναστάτης. Όχι απλά γιατί του αρέσει να μπλέκει σε φασαρίες, αλλά γιατί πιστεύει ότι κανένας δεν έχει δικαίωμα να βάζει έναν άνθρωπο σε καλούπι.

Ο Forman χειρίζεται ένα λεπτό ζήτημα με μεγάλο σεβασμό. Αυτό όμως δεν τον εμποδίζει στο να γίνει τολμηρός και να προσεγγίσει το όλο θέμα άλλοτε με σκληρότητα κι άλλοτε χιούμορ. Και θ’ αναρωτιόταν κανείς, πως μπορείς να κάνεις χιούμορ μ’ ένα τέτοιο ζήτημα. Κι όμως! Όλα είναι μέσα στη ζωή κι ο Forman το κάνει με τέτοιο τρόπο που σε καμία περίπτωση δεν προκαλεί, αλλά αντίθετα πολλές φορές ενισχύει το δράμα. Επιπλέον, ο σκηνοθέτης επιλέγει να γυρίσει την ταινία σ’ ένα πραγματικό ψυχιατρικό ίδρυμα και σε κάποιες σκηνές άτομα που μοιάζουν κομπάρσοι δεν είναι ηθοποιοί, αλλά πραγματικοί τρόφιμοι. Αν το ξέρεις αυτό, το συναισθηματικό βάρος που έχεις είναι σαφώς μεγαλύτερο.

Σκοπός του Forman δεν είναι να γυρίσει άλλη μια ταινία που περιστρέφεται γύρω από το άθλιο και σάπιο νοσηλευτικό σύστημα των συγκεκριμένων ιδρυμάτων. Θα ήταν άλλωστε άχρηστο αφού είναι γνωστό το τι ακριβώς συμβαίνει σ’ αυτά. Έτσι, προτιμά να εστιάσει ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς ανθρώπους, σε δύο διαφορετικούς κόσμους. Αυτόν του McMurphy που υποστηρίζει τη δύναμη της θέλησης, της ομαδοποίησης, την ελευθερία της κάθε προσωπικότητας που κάτι έχει να προσφέρει και μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του πέραν αυτού που επιβάλει ο σωφρονισμός κι αυτόν της νοσοκόμας Ratched, που πιστεύει ότι η αυστηρότητα, η πειθαρχία κι η επιβολή είναι τα μόνα που αξίζουν κι όχι επειδή μπορούν να βοηθήσουν, αλλά επειδή καθορίζουν ποιος έχει το πάνω χέρι. Ο McMurphy πιστεύει πως είναι θέμα προσωπικής επιλογής. Αν επιλέξεις να μην είσαι θύμα δεν θα είσαι. Η Ratched υποστηρίζει ένα πρόγραμμα που το μόνο που κάνει είναι να καταστέλλει την ελεύθερη σκέψη.

Η ταινία δεν αναλώνεται σε ηθικοπλαστικά μηνύματα, ούτε σε αναλύσεις για το κατά πόσο μπορούν οι μέθοδοι των συγκεκριμένων οίκων να επιφέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Προτιμά να εστιάσει στους χαρακτήρες και στις προσωπικότητές τους. Ορισμένες σκηνές έχουν ένα νόημα τόσο βαθύ που πραγματικά συγκλονίζουν. Όσοι το έχουν δει ας θυμηθούν τις σκηνές λίγο πριν το τέλος. Η ζωή μερικές φορές είναι πιο τραγική απ’ όσο θα ‘θέλαμε ή απ’ όσο μπορούμε ν’ αντέξουμε. Κι εκεί ερχόμαστε αντιμέτωποι με ηθικά ζητήματα; Τι κάνουμε όταν ηθικά έχουμε ηττηθεί; Το βλέμμα του McMurphy λίγο πριν το τέλος τα λέει όλα! Όσο κι αν το θες, μπορείς να εγκαταλείψεις όλους αυτούς που έστω και σ’ ένα βαθμό βλέπεις ότι κατάφερες του αφυπνίσεις. Ακόμα κι αν μπορείς, η ανάμνηση θα σε κυνηγάει και θα σε βασανίζει ότι θα μπορούσες να είχες κάνει κάτι καλύτερο, κάτι περισσότερο. Και μπορεί να φαίνεται ότι η Ratched νίκησε, αλλά συγκρατήστε στο μυαλό και στα μάτια σας την τελευταία σκηνή. Τόσο τραγική, αλλά ταυτόχρονα τόσο ελπιδοφόρα. Μόνο έτσι ίσως να μπορούσε να έρθει η λύτρωση. Γιατί ότι και να έγινε ο McMurphy άφησε πίσω του το σημάδι του.

Στον πρωταγωνιστικό ρόλο συναντάμε τον Jack Nicholson, ένας ρόλος που του χάρισε επάξια το πρώτο του Oscar. Τον βλέπεις και τον ερωτεύεσαι, η δυναμική κι η ρεαλιστικότητά του σε κάνουν να πιστεύεις πως κανένας δε θα μπορούσε να υποστηρίξει το συγκεκριμένο ρόλο καλύτερα. Ανιχνεύει σε βάθος την προσωπικότητα του ήρωα, δεν αφήνεται σε φτηνούς και υπέρμετρους συναισθηματισμούς και σε αφήνει με όλη του την ψυχή να δεις πραγματικά ποιος είναι ο McMurphy. Άξιο λόγου είναι ότι πέρασε πολλές ώρες σε ψυχιατρικό ίδρυμα, παρατηρώντας και μελετώντας τη συμπεριφορά των τροφίμων (δεν είναι και λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι μετά απ’ αυτό τον ρόλο του “έστριψε” κάποια βίδα). Απλά εξαιρετικός κι ανυπέρβλητος.

Η Fletcher στο ρόλο της νοσοκόμας Ratched φαντάζει ως η καλύτερη επιλογή κερδίζοντας κι αυτή με τη σειρά της το Oscar την ίδια χρονιά. Ο ρόλος της αποστειρωμένης κι ανέκφραστης νοσοκόμας της πήγαινε γάντι. Με μια ποιότητα που σπανίζει σήμερα καταφέρνει και με το παραπάνω να πείσει στο ρόλο μιας γυναίκας που όχι μόνο δεν βοηθάει τους ασθενείς, αλλά τους υποβάλλει σε ψυχολογικά βασανιστήρια προκειμένου να ικανοποιήσει τον σαδισμό που της γεννάει η εξουσία.

Για τους δεύτερους ρόλους δεν θέλω να πω πολλά, καθώς ένα υπέρλαμπρο cast αποδίδει με το παραπάνω σ’ αυτό το δύσκολο έργο. Ο καθένας έχει υιοθετήσει μια προσωπικότητα και ζει μέσα απ’ αυτήν με κάθε ίντσα του κορμιού του. Όλοι είναι εξαιρετικοί αν και τόσο διαφορετικοί.

Για να μην μακρηγορήσει περισσότερο, η ταινία αποτελεί ένα αριστούργημα του κινηματογράφου. Κλασσική χωρίς όμως να χάνει τον επίκαιρο χαρακτήρα της. Κάποια κοινωνικά φαινόμενα άλλωστε δεν εξαλείφονται ποτέ. Πάντα θα υπάρχουν οι εξουσιαστές κι αυτοί που προσπαθούν να τους ανατρέψουν για το κοινό συμφέρον. Μια ταινία που προκαλεί και θ’ αφυπνίσει όλες σας τις αισθήσεις.
Βαθμολογία 10/10

Ταυτότητα ταινίας:
Ελλ. τίτλος: Η Φωλιά Του Κούκου
Είδος: Κοινωνική
Σκηνοθέτης: Milos Forman
Πρωταγωνιστές: Jack Nicholson, Louise Fletcher, William Redfield, Michael Berryman, Peter Brocco, Danny DeVito, Dean R. Brooks,
Scatman Crothers, Alonzo Brown, Mwako Cumbuka, William Duell, Josip Elic
Παραγωγή: 1976
Διάρκεια: 133’

Σχετικά sites που αξίζουν τον κόπο:
http://en.wikipedia.org/wiki/One_Flew_Over_the_Cuckoo’s_Nest_(film)
http://imdb.com/title/tt0073486/