Συνοπτική περίληψη του βιβλίου:

ΕΙΧΕ ΑΠΛΩΣ ΤΗΝ ΑΤΥΧΙΑ ΝΑ ΜΕ ΕΡΩΤΕΥΤΕΙ.
ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕ ΣΑΝ ΤΕΡΑΣ.
Η Βανέσα Γουάι ήταν δεκαπέντε ετών όταν τα έφτιαξε με τον καθηγητή της των αγγλικών. Τώρα, στα τριάντα δύο της, κι ενώ το κίνημα του #MeToo ξεσκεπάζει το ένα μετά το άλλο τα σεξουαλικά εγκλήματα πανίσχυρων ανδρών, μια άλλη παλιά μαθήτρια του Τζέικομπ Στρέιν τον κατηγορεί για σεξουαλική κακοποίηση. Η Βανέσα ακούει συγκλονισμένη το νέο. Πιστεύει ακόμη πως η δική της σχέση με τον Στρέιν δεν ήταν κακοποίηση, αλλά έρωτας. Είναι σίγουρη γι’ αυτό. Μπορεί τώρα να απορρίψει την πρώτη της αγάπη χωρίς να απορρίψει τον ίδιο τον έφηβο εαυτό της; Να δεχτεί πως ο άντρας που την καθόρισε ήταν κάτι άλλο από αυτό που πίστευε ως τώρα; Και πως ίσως η ίδια δεν ήταν ο μεγάλος έρωτας της ζωής του, αλλά ένα από τα πολλά θύματά του;
Ένα προκλητικό, εθιστικό βιβλίο για τη μνήμη και το τραύμα, την έξαψη της εφηβείας και τις λεπτές γραμμές ανάμεσα στη συναίνεση, τη συνενοχή και τη θυματοποίηση. Ένα βιβλίο-δυναμίτης, που δίκαια ειπώθηκε ότι χαρακτηρίζει μια ολόκληρη εποχή.

Προσωπική άποψη:
Ήταν το 2006, όταν η Αμερικανίδα ακτιβίστρια Tarana Burke, ξεκίνησε το κίνημα Me Too, με σκοπό να βοηθήσει άλλες γυναίκες που είχαν βρεθεί σε παρόμοια θέση με εκείνη, να σταθούν στο ύψος τους και να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους χωρίς να αποκρύπτουν την παραμικρη αλήθεια. Έντεκα χρόναι αργότερα, το 2017, το κίνημα αυτό επανήλθε στο προσκήνιο πιο δυναμικό από ποτέ, αποκτώντας μάλιστα το δικό του hastag και κατακλύζοντας το διαδίκτυο, χάρη στην Αμερικανίδα ηθοποιό Alyssa Milano, που ενθάρρυνε τις γυναίκες να βγουν να μιλήσουν για την κακοποίησή τους ή τη σεξουαλική παρενόχληση που μπορεί να έχουν δεχθεί -γιατί όσο παράξενο κι αν φαίνεται, ακόμα κι εν έτη 2020, ούτε οι μισές γυναίκες απ' όσες πέφτουν θύματα παρενόχλησης ή κακοποίησης δεν φτάνουν να καταγγείλουν τα περιστατικά αυτά στις Αρχές. Τότε ήταν που "έσκασε" και η βόμβα πως ο Αμερικανός παραγωγός Harvey Weinstein παρενοχλούσε σεξουαλικά, για δεκαετίες ολόκληρες, πάρα πολλές διάσημες κυρίες του Χόλιγουντ -και μη-, με το #MeToo να αποκτά τεράστιες διαστάσεις -ουσίας ή μόδας, αυτό είναι μια άλλη ιστορία-, κάτι που ενέπνευσε, όπως φαίνεται, και πολλούς δημιουργούς, σε διάφορους χώρους.

Μια τέτοια δημιουργός είναι και η πρωτοεμφανιζόμενη Kate Elizabeth Russell, που πήρε μια πολύ τολμηρή, θα λέγαμε, απόφαση. Ν' ασχοληθεί με ένα τόσο λεπτό και ευαίσθητο θέμα, στην πρώτη της κιόλας συγγραφική απόπειρα. Ένα εγχείρημα που θα μπορούσε να έχει αποδειχθεί καταστροφικό, είτε για θα έπεφτε θύμα των υπερβολών, είτε του συναισθήματος, είτε της ηθικής -ή της ηθικοπλαστικής ταυτότητας αυτής-, καταλήγοντας σε ακρότητες που σε κάθε φάσμα δεν θα ενδιέφεραν και δεν θ' απασχολούσαν πραγματικά κανέναν, παρά ίσως μονάχα πολύ μικρές κοινότητες φανατικών κάθε στρατοπέδου. Όμως η Russell κατάφερε να πετύχει αυτό που αρχικά μου φαινόταν απίθανο. Να ισορροπήσει ανάμεσα σε όλες αυτές τις εντάσεις και να πλέξει με αυτές το νήμα μιας σκοτεινής ιστορίας, μιας ακόμα πιο σκοτεινής ηρωίδας, και να μας παρουσιάσει αυτήν και την πορεία της μέσα από μια διαδρομή την οποία δεν δυσκολευόμαστε ν' ακολουθήσουμε.

Όταν η Βανέσα Γουάι ήταν δεκαπέντε ετών, ερωτεύτηκε τρελά τον Τζέικομπ Στρέιν, τον καθηγητή των αγγλικών της. Το ίδιο πίστευε και για εκείνον, μέχρι τη στιγμή τουλάχιστον που, δεκαεφτά χρόνια μετά, με αφορμή τη δημοσιότητα και την προβολή της δράσης του κινήματος #MeToo, μια ακόμα παλιά του μαθήτρια βγαίνει και τον κατηγορεί δημοσίως για σεξουαλική κακοποίηση. Η Βανέσα δεν μπορεί να σοκαριστεί και να ταραχτεί βαθιά, με όλα της τα συναισθήματα να συγκρούονται και ν' αντιμάχονται μέσα της, χωρίς να είναι σίγουρη τι πρέπει να σκεφτεί, πόσο μάλλον τι πρέπει να πιστέψει. Γιατί όλα αυτά τα χρόνια εκείνη είχε μείνει πιστή στην ιδέα της πρώτης της αγάπης, με τον έφηβο εαυτό της να είναι δεμένος με ένα αλησμόνητο παρελθόν που την σημάδεψε βαθιά. Αν όμως αυτό δεν ήταν παρά μια ψευδαίσθηση που η ίδια έπλασσε και έζησε μέσα της όλα αυτά τα χρόνια; Αν ο Στρέιν ποτέ δεν ένιωσε τίποτα για εκείνη και δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένα ακόμα θύμα του; Μπορεί, η Βανέσα, να πετάξει στα σκουπίδια αυτό το κομμάτι του παρελθόντος της και μαζί του ένα κομμάτι του ίδιου του εαυτού της;

Η συγγραφέας χρησιμοποιεί την τεχνική της αμφίδρομης αφήγησης, με τα κεφάλαια να εναλλάσσονται ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν, στα εφηβικά χρόνια της Βανέσας και στη ζωή της στο σήμερα που είναι μια ώριμη γυναίκα -αλλά καθόλου, μα καθόλου σταθερή. Έτσι, γνωρίζουμε τον εσωστρεφή και μοναχικό δεκαπεντάχρονο εαυτό της, που ήταν αρκετά "απροσάρμοστος" για να ενσωματωθεί σε μια ομάδα ή σε μια παρέα, κάτι που την έφερε εύκολα στον δρόμο του Τζέικομπ Στρέιν και ακόμα πιο εύκολα στην αγκαλιά του, με τον ίδιο να καταφέρνει να την γοητεύσει με περίσσια ευκολία, όχι επειδή επένδυσε στο να τονίσει την εξωτερική ομορφιά της, αλλά εκείνη της ψυχής της και τα ταλέντα της. Σε ό,τι ακριβώς, δηλαδή, είχε εκείνη ανάγκη, πράγμα που με τη σειρά του οδήγησε την ίδια σε μια ψυχαναγκαστική εμμονή. Μια εμμονή που φαίνεται πως ποτέ δεν έπαψε να ζει βαθιά μέσα της και να την καθορίζει, ώστε στα τριάντα δύο της χρόνια να ζει μια παθητική ζωή, προσκολλημένη στο παρελθόν και εθισμένη σε διάφορες ουσίες, αναζητώντας πάντα μέσα της τον Στρέιν.

Είναι ξεκάθαρο πως η Russell παίζει ανάμεσα σε δύο χρόνους θέλοντας να πετύχει δύο πράγματα. Το πρώτο, δεν είναι από το να μας δείξει πόσο άρρηκτα συνδεδεμένο είναι το παρελθόν και το παρόν ενός ανθρώπου, αλλά και το πόσο βαθιά και ριζικά μπορεί να τον επηρεάσει το πρώτο, καθορίζοντας για πάντα το μέλλον του. Το δεύτερο είναι αυτό που ακολουθεί την σύγκρουση αυτών των δύο χρόνων και των δύο εαυτών της ηρωίδας μας μέσα σε αυτούς. Δύο εαυτοί που έχουν πάρα πολλά κοινά και την ίδια απροσάρμοστη ταυτότητα, με τη διαφορά ότι ο ενήλικος εαυτός μπορεί και ν' αποδεχθεί ιδέες που ο έφηβος θα απέρριπτε. Γιατί όταν είμαστε έφηβοι ονειρευόμαστε, είμαστε ρομαντικοί, εξιδανικεύουμε τα πάντα, πόσο μάλλον αν είμαστε συναισθηματικά ευάλωτοι, όπως ήταν η Βανέσα, άρα εύκολα θύματα στα χέρια ενός ευφυούς και χειριστικού ανθρώπου. Όμως, όταν είμαστε ενήλικες, όσο και να θέλουμε να ωραιοποιούμε μέσα μας το παρελθόν, δεν μπορούμε να παραβλέπουμε τα σκοτάδια που το περιβάλλουν, όχι όταν το κάλυμμά του πέφτει σιγά σιγά και μας αποκαλύπτει όσα προσπαθούσε να μας κρύψει.

Νομίζω πως το μεγαλύτερο συν του βιβλίου αυτού είναι πως καταφέρνει να μας βάλει για τα καλά στη θέση του θύματος και να σκεφτούμε τα πράγματα μέσα από αυτό, να τ' αντικρίσουμε μέσα από το δικό του πρίσμα που μπορεί να είναι παραμορφωμένο, αλλά για εκείνο δεν παύει να είναι αληθινό. Κι αν πει κανείς πως δεν έχει σκεφτεί ποτέ πως κάποιο θύμα που παραπλανήθηκε, ήταν αρκετά μεγάλο για να το αποφύγει, το πιθανότερο είναι πως θα λέει ψέματα. Όμως οι άνθρωποι μεγαλώνουμε και τείνουμε να ξεχνάμε. Ξεχνάμε πόσο αθώα αγαπούσαμε στην εφηβεία μας, πόσο απόλυτα και με πόση ανιδιοτέλεια, χωρίς να επεξεργαζόμαστε σφαιρικά τα πάντα, χωρίς να σκεφτόμαστε επιπτώσεις και συνέπειες, χωρίς να αναλογιζόμαστε το μέλλον. Ζούσαμε για το παρόν κι αυτό ήταν αρκετό, γιατί το μέλλον το θεωρούσαμε δεδομένο, ιδανικά πλασμένο μέσα στον ονειρόκοσμό μας, μέχρι που φτάσαμε στο σημείο εκείνο που όλα αυτά φάνταζαν μακρινά, σημάδια στον χάρτη της ζωής μας που δεν είχαν πια τόσο μεγάλη σημασία.

Και όμως, υπάρχουν άνθρωποι, ακόμα και γύρω μας, δίπλα μας, που καθορίστηκαν από στιγμές όπως αυτές, από ανθρώπους όπως ο Στρέιν, που θυσίασαν τη ζωή και το μέλλον τους κολλημένοι σε μια παρελθοντική ιδέα, ανίκανοι να πάνε μπροστά, κοιτάζοντας συνέχεια πίσω. Άνθρωποι που εξιδανίκευσαν ανθρώπους και σχέσεις, που δεν θέλησαν να δουν τον εαυτό τους ως θύματα, αλλά ως ήρωες ενός παραμυθιού. Μόνο που το παραμύθι τους αυτό ήταν πολύ πιο σκοτεινό απ' όσο θα μπορούσαν ποτέ να διανοηθούν. Με σύγχρονο τρόπο, λοιπόν, και με μια γραφή που ρέει αβίαστα, η Russell μάς προσφέρει ένα μυθιστόρημα που παρουσιάζει αλλεπάλληλες συγκρούσεις, μέρος των οποίων γινόμαστε ακόμα και εμείς οι ίδιοι. Ένα κοινωνικό μυθιστόρημα με αισθητική θρίλερ, μα και με έναν διεστραμμένο ερωτισμό, που μας παρουσιάζει βήμα βήμα την αποδόμηση μιας ολόκληρης ζωής, μα και της ψυχής ενός ανθρώπου, καλώντας την κοινωνία να κοιτάξει κατάματα μια αλήθεια που ίσως να μην θέλει να δει, αλλά που πρέπει να το κάνει, μα και καλώντας τα θύματα ν' αποκτήσουν φωνή, όχι μόνο γιατί τους αξίζει, αλλά και γιατί σε κανέναν άλλον δεν αξίζει να βρεθεί στη θέση τους.
Βαθμολογία 10/10

Ταυτότητα βιβλίου:
Συγγραφέας: Kate Elizabeth Russell
Μεταφραστής: Πίπη Φωτεινή
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Κατηγορία: Ξένη Λογοτεχνία
Έτος Έκδοσης: 2020
Αρ. σελίδων: 480
ISBN: 978-618-01-3548-0