«Αλήθεια λέω» δοκίµασε να την πιέσει. «Υπάρχει κι άλλος κόσµος στο νησί, πέρα απ’ τον ξένο».
Αλλάζοντας φορά, η Καλυψώ έπιασε να ξετυλίγει το νήµα απ’ τον αριστερό καρπό και να το τυλίγει πίσω στο κουβάρι.
«Καλά θα κάνεις να κοιµάσαι περισσότερο» της πέταξε στο τέλος, χωρίς να την κοιτάζει.
«Και να µην ονειρεύεσαι τόσο. Τα πολλά όνειρα βλάπτουν. Κι ας µην ξεχνάµε πως µας βαραίνει και τις δυο µια κούραση αιώνων».
Έχουν περάσει αιώνες από τον απόπλου του Οδυσσέα, κι η Καλυψώ, πιστή στο όνοµά της, καλύπτει το νησί της µε την οµίχλη των πέπλων της, κρατώντας αθέατο τον κόσµο, αποµονώνοντας έτσι και τη Μελάνθη, την τελευταία δούλη που της έχει αποµείνει. Ώσπου µια µέρα φτάνει στο νησί ένας ξένος από τη σύγχρονη εποχή. Η άφιξή του θα γίνει αφορµή να ζωντανέψουν µνήµες από το παρελθόν, και να δοκιµαστεί η φιλοξενία αλλοτινών και τωρινών καιρών. Σιγά σιγά θ’ αρχίσει να βλέπει η Μελάνθη αυτά που δεν µπορεί να συγκαλύψει πια η Καλυψώ.
… Μέσα µου ζει ένας σκάνταλος τύπος, ένας καλικάντζαρος. Θα λαχταρούσε η ζωή µου όλη να είναι πιρουέτες. Να ακροβατώ έξω νου και νόµου, να παραβιάζω ωράρια και να γονιµοποιώ ωάρια, να αδιαφορώ για τις συνέπειες των πράξεών µου – σάµπως αυτοί που τις µετρούν και τις ξαναµετρούν βγάζουν καµία άκρη; ξεφεύγουν µήπως από το τυχαίο κι από το πρόσκαιρο της ύπαρξης; Να νιώθω τις στιγµές σαν νότες, να υπακούω στον εσωτερικό µου µονάχα ρυθµό… Μέσα µου επιµένει να χοροπηδάει το πιτσιρίκι εκείνο που έκανε διαρκώς ζηµιές, που έβγαζε σε όλους γλώσσα, που ο κόσµος του ήταν άγραφο χαρτί, άλλοτε το ζωγράφιζε, άλλοτε το µουτζούρωνε, κάποτε του έβαζε φωτιά...
Θαυµάζω όσους ξεκινούν για το περίπτερο και βρίσκονται στην άλλη άκρη του κόσµου. Τους όπου γης και πατρίς, τους ανθρώπους-πουλιά. Εγώ είµαι δέντρο. Γίνεται δέντρο το πουλί, πουλί το δέντρο; Ως δέντρο τι µπορείς να ελπίζεις;
Να δροσίζεις όποιους ξαποσταίνουν στον ίσκιο σου. Να σε προτιµούν τα φτερωτά, για να φτιάχνουν τις φωλιές τους. Να απολαµβάνουν τους καρπούς σου τα σκιούρια και οι αλεπουδίτσες. Κυρίως δε, όταν σηκώνεται άνεµος, να φουσκώνουν οι φυλλωσιές σου σαν πανιά καραβιού κι ας σε κρατούν οι ρίζες σου στο ίδιο µέρος. Να κάνεις τον αέρα µουσική κι η µουσική σου να φτάνει εκεί που εσύ δεν θα βρεθείς ποτέ. «Πάλι τραγουδάει το δέντρο…» να λένε.
«Ξέρεις, εκείνη την πέτρα που τη βάζεις µπροστά σου και οδύρεσαι για όλες τις συµφορές σου, όλα τα βάσανά σου, όλους τους πόνους και τις δυσκολίες σου, της εµπιστεύεσαι όλα όσα έχεις στην καρδιά και δεν τολµάς να τα αποκαλύψεις στους άλλους... Της µιλάς, της µιλάς. Και η πέτρα σε ακούει, ρουφάει τις λέξεις σου, τα µυστικά σου. Μέχρι που µια ωραία µέρα σπάει. Γίνεται θρύψαλα. Και εκείνη τη µέρα, λυτρώνεσαι απ’ όλα τα βάσανά σου, απ’ όλους τους καηµούς σου... Αυτή η πέτρα είναι η σενγκέ σαµπούρ, η πέτρα της υποµονής».
Μια γυναίκα, στο Αφγανιστάν αλλά και αλλού, ίσως, παραµένει στο πλευρό του πληγωµένου άντρα της. Κατά βάθος οι δυο αυτοί άνθρωποι δε γνωρίζονται. Οι ώρες, οι µέρες περνούν, ο πόλεµος πλησιάζει απειλητικά, η γλώσσα της γυναίκας λύνεται και αρχίζει να αφηγείται µια ζωή γεµάτη ταπεινώσεις, µε την ελπίδα µιας πιθανής λύτρωσης.
Σ’ αυτό το µοναδικό, αλληγορικό και υπέροχο βιβλίο, που τιµήθηκε µε το κορυφαίο γαλλικό βραβείο Γκονκούρ, µεταφράστηκε µε εξαιρετική απήχηση σε περισσότερες από 25 γλώσσες και έγινε, από τον ίδιο τον συγγραφέα, συγκλονιστική ταινία, ο Ατίκ Ραχίµι δίνει φωνή αλλά και πρόσωπο σε µια αξέχαστη γυναικεία µορφή και, µέσω αυτής, σε µια πλειάδα εκατοµµυρίων γυναικών που καταδικάζονται στη σιωπή.
Ο Χουάν, συντετριμμένος από τον, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, θάνατο της γυναίκας του, Ροσάριο, διασχίζει οδικώς την Αργεντινή με τον εξάχρονο γιο του, Γκασπάρ, εν μέσω της στρατιωτικής χούντας. Προορισμός τους το πατρικό της Ροσάριο. Εκεί καλούνται να αντιμετωπίσουν το Τάγμα, μια πανίσχυρη, μυστικιστική οργάνωση, που μέσα από αποτρόπαιες τελετουργίες αναζητά την αθανασία. Οι απαρχές του Τάγματος, του οποίου ηγούνται οι ισχυρές οικογένειες Μάδερς και Μπράντφορντ, ανάγονται αιώνες πίσω, όταν η γνώση του Σκότους έφτασε από την καρδιά της Αφρικής στην Αγγλία και από εκεί διαδόθηκε μέχρι την Αργεντινή. Ο Γκασπάρ καλείται να γίνει μέντιουμ και να υπηρετήσει τους σκοτεινούς σκοπούς του Τάγματος. Ο Χουάν τότε παίρνει την επικίνδυνη απόφαση να δραπετεύσει πάση θυσία από τον ζόφο και να κάνει τα πάντα για να προστατεύσει το παιδί του από αυτόν.
«Η δική μας πλευρά της νύχτας» είναι ένα «επικό αριστούργημα τρόμου», ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα πέρα και πάνω από ειδολογικούς προσδιορισμούς, όπου ο υπερφυσικός τρόμος διασταυρώνεται με πολύ πραγματικούς φόβους, και είναι το βιβλίο που καθιερώνει τη Μαριάνα Ενρίκες ως μια σπουδαία Λατινοαμερικάνα συγγραφέα του καιρού μας.
Αθήνα 4/17 Ιουνίου 11 π.µ. «Εχθές το απόγευµα στις 2 µ.µ. φθάσαµε στην Αθήνα. […] Ωραίο θέαµα. Οι µενεξεδένιοι λόφοι στο βάθος είναι µαγευτικοί. […] Αργά το απόγευµα κάναµε έναν περίπατο στους κεντρικούς δρόµους. Πολύ, πολύ όµορφη πόλη – εντελώς ευρωπαϊκή, του γαλλικού ή ιταλικού τύπου. Μου άρεσαν πολύ οι στολές των αξιωµατικών· και οι αξιωµατικοί και οι στρατιώτες έχουν την εµφάνιση που αρµόζει […]. Το µόνο µειονέκτηµα είναι η έλλειψη σκιάς στους δρόµους (λόγω του πλάτους τους και του χαµηλού ύψους των σπιτιών), που σηµαίνει ότι είναι αδύνατον να κυκλοφορεί κανείς πεζή κάτω από τον δυνατό ήλιο του Ιουνίου µεταξύ 10 π.µ. και, φαντάζοµαι, 5 µ.µ. […] Το θερµόµετρο στις 7 ½ π.µ. 77 βαθµούς (25oC), στις 11 ½ 78 βαθµούς (25,5oC), στη 1 µ.µ. 80 βαθµούς (26,6oC)». Στη διάρκεια του πρώτου του ταξιδιού στην Ελλάδα, από τις 13 Ιουνίου µέχρι τις 5 Αυγούστου 1901, ο τριανταοχτάχρονος τότε Κ.Π. Καβάφης ξεκινάει να γράφει στα αγγλικά ένα «ηµερολόγιο συµβάντων». Σ’ αυτό το ενδιαφέρον και ελάχιστα γνωστό κείµενο καταλήγει, παρά την αρχική του πρόθεση, να καταγράφει εκτός από λεπτοµέρειες της καθηµερινότητάς του, που αφορούν ακόµη και τις µεταβολές της θερµοκρασίας, τις εντυπώσεις του από την Αθήνα της Belle Époque. Μέσα από τους περιπάτους του ποιητή στο αστικό κέντρο και στα τότε προάστια όπως το Φάληρο, ο Πειραιάς και η Κηφισιά, αποκαλύπτεται µια εικόνα της Αθήνας στην αρχή του εικοστού αιώνα µε την πλούσια κοινωνική ζωή στην οποία συµµετέχουν προσωπικότητες όπως ο Πολέµης, ο Ιακωβίδης και κυρίως ο Ξενόπουλος, που θα γνωρίσει τον Αλεξανδρινό ποιητή και θα παίξει κοµβικό ρόλο στην καθιέρωσή του στα νεοελληνικά γράµµατα. Στην παρούσα έκδοση περιλαµβάνονται δύο κείµενα που έγραψε το 1891 ο Κ.Π. Καβάφης για τα µάρµαρα του Παρθενώνα, που εξακολουθούν να είναι επίκαιρα στις µέρες µας.
To βιβλίο αυτό αποτελεί σηµαντική συµβολή, από την πλευρά της κανονιστικής πολιτικής θεωρίας, στη διαρκώς αυξανόµενη συζήτηση για την ισότητα και τις ποικίλες εκφάνσεις της, όπως είναι τα φαινόµενα ακραίας ένδειας, η συνεχής διεύρυνση του χάσµατος µεταξύ πλουσίων και φτωχών και οι αδικαιολόγητες διακρίσεις που στιγµατίζουν άτοµα και οµάδες.
Αν και συνήθως µας απασχολούν περισσότερο οι συνέπειες της ανισότητας παρά η ίδια, ο Τ. M. Scanlon εξηγεί για ποιους λόγους θα έπρεπε να θεωρούµε ηθικά επιλήψιµη την ανισότητα καθαυτή. Γιατί δηλαδή να µας ενδιαφέρει η διαφορά ανάµεσα στο τι έχουν δύο άτοµα, εάν αυτή η διαφορά δεν έχει συνέπειες για την υγεία τους, τις ευκαιρίες τους, την ευζωία τους; Αν το παραπάνω που έχει ο διπλανός µου δεν επηρεάζει την ποιότητα της δικής µου ζωής, γιατί να µε νοιάζει ότι έχει παραπάνω από εµένα; Γιατί δε µου αρκεί ότι εγώ ζω καλά, αλλά ασχολούµαι µε συγκρίσεις;
Κάνοντας συχνές αναφορές στην εµπειρική πραγµατικότητα και δίχως να καταφεύγει σε φιλοσοφική ιδιόλεκτο, o Scanlon επιχειρεί να επεξεργαστεί και να αποδώσει σε κατανοητή γλώσσα βασικές αντιστίξεις αλλά και εκλεπτυσµένες διακρίσεις που νοηµατοδοτούν τη στάση µας απέναντι στην ανισότητα. Η ανάδειξη ποικίλων διαφορετικών οπτικών ωθεί τον αναγνώστη να σκεφτεί βαθύτερα σχετικά µε την ισότητα, ενώ οι συχνές ανακεφαλαιώσεις τον βοηθούν να µη χάνει το νήµα.
Η μελέτη αυτή, που στηρίζεται σε ανάλυση πληθώρας ιστορικών πηγών, δημοσιευμένων αλλά κυρίως αδημοσίευτων, καθώς και προφορικών συνεντεύξεων, εντάσσεται στο ευρύτερο ερευνητικό πλαίσιο που αφορά τον πολιτικό ρόλο και την παρεμβατικότητα του στρατού κατά τον 20ό αιώνα στην Ελλάδα. Η περίοδος 1935-1945 αποτελεί σημείο καμπής, καθώς χαρακτηρίζεται από την ακύρωση των τελευταίων στοιχείων αλυτρωτικού πατριωτισμού εντός του ελληνικού στρατού. Η συντριβή του στρατού στη Μικρά Ασία το 1922 μετέτρεψε τον αλυτρωτισμό από πολεμικό κυβερνητικό σχέδιο σε πολιτικό βαυκαλισμό και η έλλειψη ενός μεγάλου πατριωτικού οράματος οδήγησε πολλούς, ιδιαίτερα νεαρούς αξιωματικούς, στην πολιτική τους αυτονόμηση, ακόμη και απέναντι στις παρατάξεις που έως τότε ήλεγχαν το σώμα των αξιωματικών. Η περίοδος αυτή επομένως εγκαινιάζει μια μορφή παρεμβατικότητας που ήθελε τον στρατό όχι φορέα στην υπηρεσία της πολιτικής, αλλά απρόσωπο κυρίαρχο και ιδιοκτήτη της πολιτικής λειτουργίας για δικό του λογαριασμό, μια τάση που διατηρήθηκε έως και την επιβολή της δικτατορίας του 1967. Η έναρξη της αλλαγής αυτής, όπως και τα πρώτα της βήματα, μπορούν να τοποθετηθούν στη δεκαετία 1935-1945, όταν το σώμα των αξιωματικών υφίσταται βαθιές αλλαγές και στη συνέχεια όταν ο πόλεμος και οι ελληνικές πολιτικές συγκρούσεις της περιόδου ανατρέπουν τα δεδομένα του παρελθόντος, επιτρέποντας στο σώμα των αξιωματικών την επανασύνδεση με τον θρόνο αλλά και την πολιτική ριζοσπαστικοποίηση, καθώς επίσης και την εσωστρέφεια και την πολιτική αυταρέσκεια των νεαρών βασιλικών αξιωματικών.
Τα τελευταία χρόνια σηµειώνεται στην ανθρωπολογία ένα αυξηµένο ενδιαφέρον για την ηθική το οποίο εκφράσθηκε µε µια σηµαντική µέριµνα για τη συγκρότηση ή την αναθεώρηση κωδίκων δεοντολογίας σε πολλές ανθρωπολογικές εταιρείες στον ευρω-αµερικανικό χώρο.
Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται µια κριτική ανασκόπηση των πολιτικών ηθικής της ανθρωπολογίας και της δυναµικής που έχει κατά καιρούς αναπτυχθεί στο εσωτερικό ορισµένων ανθρωπολογικών εταιρειών κατά τη διαµόρφωση των κωδίκων δεοντολογίας τους. Στη γενεαλογική αυτή πορεία, η συγγραφέας εστιάζει την ανάλυσή της σε ορισµένες καίριες στιγµές των µετασχηµατισµών της ηθικής ευθύνης των ανθρωπολόγων τις οποίες και ονοµάζει σταθµούς, γιατί αποτελούν κοµβικά σηµεία στην εξέλιξη των πολιτικών ηθικής και της ίδιας της ανθρωπολογικής έρευνας.
Η ανασκόπηση αυτή καταδεικνύει σηµαντικές τοµές στη δυναµική που έχει αναπτυχθεί. Ενώ οι πρώτοι κώδικες υποστήριζαν µια ριζοσπαστική εκδοχή της ανθρωπολογίας στην οποία η ηθική ήταν συνυφασµένη µε µια πολιτική δέσµευση των ανθρωπολόγων υπέρ των ανθρώπων µε τους οποίους συνοµιλούσαν, από τα µέσα της δεκαετίας του 1980 η κατάσταση αυτή άλλαξε άρδην µε την εξάπλωση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και του πολιτισµού του ελέγχου. Οι κώδικες πλέον έχουν συντηρητικοποιηθεί πολιτικά και φαίνεται να αποτελούν µέρος των γραφειοκρατικών διαδικασιών αξιολόγησης που αµφισβητούν το µέχρι πρότινος αποδεκτό θεωρητικό και µεθοδολογικό habitus της εθνογραφικής έρευνας. Ωστόσο, δε συνιστούν απλώς ακίνδυνα ουδέτερες, ορθολογικές πρακτικές, αλλά µοιάζει να αποτελούν περισσότερο εργαλεία για την άσκηση νέων µορφών διακυβέρνησης, εξουσίας και ελέγχου. Η ηθική ευθύνη των ανθρωπολόγων µοιάζει να έχει µετατοπιστεί από τους συνοµιλητές τους προς τους συνεχώς αυξανόµενους σε αριθµό φορείς που αποτελούν πλέον µέρος της ερευνητικής διαδικασίας και συνεχώς εισάγουν νέους κανονισµούς ελέγχου: χρηµατοδότες, εργοδότες, ελεγκτές, επιτροπές ηθικής. Όλα αυτά δηµιουργούν εύλογα ερωτήµατα για τη χρησιµότητα των κωδίκων.
Η σχέση ανάμεσα σε κράτος και λαό είναι πάντα προβληματική. Κάποιοι τη θεωρούν μια σύμβαση που συνεπάγεται αξεπέραστα προβλήματα, τόσο εντός όσο και εκτός του πλαισίου ισχύος της. Τελικά ποιος εξουσιάζει ποιον;
Στο βιβλίο αυτό ο κορυφαίος Βρετανός πολιτικός επιστήμονας εξετάζει, μέσα από 12 έργα που σηματοδοτούν αντίστοιχους σταθμούς στην ιστορία των ιδεών από τον 17ο αιώνα ως τις μέρες μας, μια σειρά από φιλοσοφικές αντιλήψεις γύρω από τη σχέση ανάμεσα στους κυβερνώντες και στους κυβερνωμένους.
Στην αφετηρία βρίσκουμε τον Τόμας Χομπς, ο οποίος το 1651 στον Λεβιάθαν παρομοιάζει το κράτος με το ομώνυμο βιβλικό τέρας. Ο Ράνσιμαν παρουσιάζει διεξοδικά τις θέσεις, θετικές και αρνητικές, που διατύπωσαν αναφορικά με το κράτος οι θεωρητικοί του, από τη Γούλστονκραφτ έως τη ΜακKίννον και από τον Μαρξ έως τον Φουκουγιάμα, στους τέσσερις αιώνες που μεσολάβησαν από την έκδοση του Λεβιάθαν. Δείχνει πώς το συγκεκριμένο έργο επηρέασε κοσμογονικά γεγονότα, όπως η Αμερικανική Επανάσταση, ριζοσπαστικά κινήματα, όπως το δεύτερο ρεύμα του φεμινισμού, και μείζονος σημασίας κείμενα, όπως το Κομμουνιστικό μανιφέστο των Μαρξ και Ένγκελς, το Αυτόνομη Ινδία του Γκάντι και το Η δημοκρατία στην Αμερική του Αλεξίς ντε Τοκβίλ.
Αναλύοντας τις πιο σημαντικές ιδέες που διαμόρφωσαν την πολιτική σκέψη τα τελευταία 500 χρόνια, ο Ράνσιμαν δείχνει πώς οι κάθε λογής κρίσεις, επαναστάσεις και καταστροφές άνοιξαν νέους δρόμους στην πολιτική σκέψη. Και πώς μπορούμε εμείς σήμερα, ανατρέχοντας στην ιστορία των ιδεών, να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο που ζούμε.
Πολλές φορές πιστεύουμε ότι το καθοριστικό χαρακτηριστικό μιας υγιούς σχέσης είναι η τέλεια αρμονία. Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι οι ανθρώπινες σχέσεις είναι εξαιρετικά πολύπλοκες, πολυσήμαντες και εν πολλοίς χαοτικές. Κι αυτό δεν είναι ένα αναγκαίο κακό, αντίθετα είναι εξαιρετικά κομβικό στοιχείο της κοινωνικής και της συναισθηματικής ανάπτυξης του ανθρώπου.
Το κλασικό «πείραμα του ανέκφραστου προσώπου» του Εντ Τρόνικ αποτελεί εντυπωσιακό παράδειγμα του πώς τα μωρά επηρεάζονται βαθιά από τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των γονέων τους. Το έργο του Τρόνικ, που έμελλε να ασκήσει μεγάλη επιρροή στους ερευνητές των σχέσεων, αποκαλύπτει ότι, παρόλο που η βαθιά αίσθηση του εαυτού μας, ως αποτέλεσμα μιας αναπτυξιακής διαδικασίας, είναι αυτή που μας καθιστά ξεχωριστούς, η επιβίωσή μας εξαρτάται από την επαφή με τους άλλους ανθρώπους.
H Τέχνη του να διαφωνείς μας δείχνει στην πράξη πώς η επεξεργασία των διασταυρούμενων μηνυμάτων και των άστοχων προθέσεων –που ακολουθούνται από την επανασύνδεση– είναι το μυστικό για καλύτερες σχέσεις και αποτελεί έναν πολύτιμο σύμμαχο στην προσπάθεια δημιουργίας ουσιαστικών, μακροχρόνιων σχέσεων εμπιστοσύνης σε δύσκολες περιόδους.
Αναρτήσεις
0 Σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου