"Τρεις μεσαιωνικές μελέτες" του Εμμανουήλ Ροΐδη

Ο νεαρός Ροΐδης -που θα κατέληγε να γίνει ο σημαντικότερος Νεοέλληνας συγγραφέας-, αποφασίζοντας να μελετήσει τα του δυτικού Μεσαίωνα, έδωσε φυσικά το "Η Πάπισσα Ιωάννα", έδωσε όμως και άλλα μεσαιωνολογικά κείμενα. Ενώ όμως η Πάπισσα είναι πασίγνωστη, οι σύντομες μελέτες που περιλαμβάνονται στο ανά χείρας βιβλίο έχουν μικρή διάδοση σήμερα.
Το δοκίμιο "Αι μάγισσαι του μεσαιώνος" (1868) είναι το σημαντικότερο φεμινιστικό κείμενο στην ελληνική γλώσσα, απ’ όσα ξέρω εγώ τουλάχιστον. Μέσω της υπεράσπισης των μαγισσών ο κατά τα άλλα μισογύνης(;) αυτός συγγραφέας υπερασπίζεται βέβαια την επιστήμη, αλλά ακόμα περισσότερο υπερασπίζεται το γυναικείο φύλο και τη μητρότητα. Η μελέτη "Η εορτή του όνου κατά τον μεσαιώνα" (1869) είναι ένα κείμενο που ξεκινάει από τη σχέση περιβάλλοντος και εθνικού χαρακτήρα -σύμφωνα με τις δοξασίες της εποχής-, συνεχίζει με την ανάγκη διαφυγής από την πολλή θρησκευτική σοβαρότητα και κορυφώνεται με αφήγηση σε γκροτέσκα κατεύθυνση. "Οι Βρυκόλακες του μεσαιώνος" (1869) ξεκινάνε από τη ροπή του αμαθούς ανθρώπου προς το υπερφυσικό και διεκτραγωδούν πόσο αρνητικά αποτελέσματα είχε για την ανθρωπότητα η συνάντηση της ροπής αυτής με τη χριστιανική εκκλησία.
Η έκδοση είναι "δίγλωσση": δεξιά τα κείμενα του Ροΐδη και αριστερά η μεταγραφή στη νεοελληνική (αντίστροφα από το συνηθισμένο). Ως γνωστόν, ο μέγας Συριανός είχε γράψει στην καθαρεύουσα υποστηρίζοντας τη δημοτική. Εγώ με τις μεταγραφές αυτές στη δημοτική υποστηρίζω την καθαρεύουσά του. Ακόμα, επιδιώκοντας να φτάσει το βιβλίο σ’ ένα πλατύτερο αναγνωστικό κοινό, επέλεξα να μην προτάξω Εισαγωγή, ούτε καν Πρόλογο. Την απουσία αυτή την αναπληρώνουν εν μέρει τα Επιλεγόμενα.
Δ.Φ.

"Κάτι τρέχει με την οικογένεια" του Δημήτρη Παπανικολάου

Γιατί φωνάζει στη σκηνή η Λένα Κιτσοπούλου; Πόσο Λούλα Αναγνωστάκη και Δηµήτρη Δηµητριάδη έχουµε ακόµα να δούµε; Είναι πολιτικές ταινίες ο "Κυνόδοντας" κι η "Στρέλλα"; Μπορεί ένα µυθιστόρηµα του Αύγουστου Κορτώ να βοηθήσει στην αναζήτηση της κρυµµένης ιστορίας του AIDS στην Ελλάδα; Πόσα βιβλία λεσβιακής λογοτεχνίας πρέπει να έχει στη βιβλιοθήκη της µια συγγραφέας και τι τη νοιάζει αυτό την Άντζελα Δηµητρακάκη; Τι σηµαίνει, τέλος, ο όρος "αναταραχή αρχείου" και γιατί µας βοηθάει να καταλάβουµε τη θεαµατική επιστροφή της ελληνικής οικογένειας στον κινηµατογράφο, στο θέατρο, στη λογοτεχνία αλλά και στη δηµόσια συζήτηση τις δύο τελευταίες δεκαετίες;
Αυτοβιογραφικό κριτικό δοκίµιο, µελέτη πολιτισµικής ιστορίας και αφήγηµα κουίρ θεωρίας, το "Κάτι τρέχει µε την οικογένεια" αναλύει την κατεδάφιση του "πατρίς, θρησκεία, οικογένεια" που παρακολουθήσαµε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Εξηγεί τα κοινωνικά της χαρακτηριστικά. Και επιχειρηµατολογεί για τη ριζοσπαστική (και ενσώµατη) ιστορική αναζήτηση στην οποία µπορεί να µας σπρώξει.

"Για τη σκηνοθεσία" του Ηλία Καζάν

Ο Ελία Καζάν υπήρξε ίσως ο πιο διάσηµος σκηνοθέτης του θεάτρου και του κινηµατογράφου των µέσων του εικοστού αιώνα και το βιβλίο αυτό µας παρουσιάζει τον αριστοτέχνη την ώρα της δουλειάς του. Ο Καζάν σκηνοθέτησε τα σπουδαιότερα αµερικανικά θεατρικά έργα της εποχής -των Άρθουρ Μίλλερ και Τεννεσσί Γουίλλιαµς- και εκσυγχρόνισε το θέατρο και τον κινηµατογράφο µε δυναµική δράση, ποιητική σκηνοθεσία και ενδελεχή νατουραλισµό. Οι επιτυχίες του στο Χόλλυγουντ και στο Μπρόντγουεϋ "Λεωφορείον ο Πόθος" (θέατρο και κινηµατογράφος), "Ήταν όλοι τους παιδιά µου", "Ο θάνατος του εµποράκου", "Λυσσασµένη γάτα", "Το λιµάνι της αγωνίας", "Ανατολικά της Εδέµ", "Κουκλίτσα", "Αµέρικα Αµέρικα" - µαρτυρούν τη βαθιά του επίδραση στην τέχνη της σκηνοθεσίας. Οι παρατηρήσεις του γι’ αυτά και άλλα κλασικά θεατρικά έργα διαµόρφωσαν τις µετέπειτα παραγωγές τους - και εξακολουθούν να ασκούν επιρροή. Καµία άλλη σκηνοθετική επιτυχία δε συγκρίνεται µε τη δική του.
Αυτό το εξαιρετικό βιβλίο, που αντλεί υλικό από τα σηµειωµατάρια, τις επιστολές, τις συνεντεύξεις και την αυτοβιογραφία του, αποκαλύπτει τη µέθοδο του Καζάν: τον τρόπο µε τον οποίο ανακάλυπτε τον πυρήνα κάθε κειµένου και κάθε χαρακτήρα, πώς ανέλυε κάθε έργο µε βάση τα βιώµατά του, πώς καθόριζε τις λεπτοµέρειες κάθε παραγωγής, από την επιλογή των ηθοποιών και τα κοστούµια ως τα σκηνικά και τη φωτογραφία. Επίσης, βλέπουµε πώς συνεργαζόταν µε τους δραµατουργούς και τους σεναριογράφους για τα κείµενα και µε τους ηθοποιούς για την ερµηνεία. Το τελευταίο τµήµα του βιβλίου, "Οι ηδονές της σκηνοθεσίας" -δοκίµια που έγραψε ο Καζάν την τελευταία δεκαετία της ζωής του-, είναι απλό, προκλητικό, ειλικρινές και γεµάτο πάθος· ένας σοφός επαγγελµατίας που µοιράζεται τα µυστικά της τέχνης του και µας συµβουλεύει να αναζητάµε τον εαυτό µας σε κάθε έργο, να πολεµάµε το σύστηµα και ταυτόχρονα να περνάµε καλά.

"Μαραντόνα, το χέρι του θεού" του Diego Armando Maradona

Τριάντα χρόνια µετά το Μουντιάλ του 1986 στο Μεξικό, ο Ντιέγκο Αρµάντο Μαραντόνα αφηγείται, για πρώτη φορά και σε πρώτο πρόσωπο, άγνωστες στιγµές και ιστορίες εκείνου του µοναδικού παγκόσµιου πρωταθλήµατος, όταν ο ίδιος ηγήθηκε της Εθνικής Αργεντινής στην πορεία για την κατάκτηση του παγκόσµιου τίτλου. Ανατρέχοντας σε αυτόν σήµερα, ο ιστορικός εκείνος άθλος φτάνει στα όρια του θρύλου: κι εκείνος θυµάται και διηγείται, µε καθαρή φωνή, πώς τον κατόρθωσε, µαζί µε τους συµπαίκτες του, κόντρα σε όλα και σε όλους.
"Ήρθε η ώρα να διηγηθώ τα πράγµατα όπως έγιναν. Αυτό ήταν το αληθινό παγκόσµιο πρωτάθληµα των Αργεντινών: το πιο αγωνιστικό, το πιο συγκινητικό και το πιο άξιο. [...] Ήµασταν είκοσι δύο τρελοί έτοιµοι να πάµε στον πόλεµο, και κατάφερα να εδραιώσω την ιδέα ότι το να παίζουµε µε τη φανέλα της Εθνικής ήταν το σηµαντικότερο πράγµα του κόσµου, παρόλο που το πολύ χρήµα το κέρδιζες µε τη φανέλα µιας ευρωπαϊκής οµάδας. Πριν από τριάντα χρόνια κερδίσαµε το Παγκόσµιο Κύπελλο, το τελευταίο που σήκωσε µια Εθνική Αργεντινής, µε 25 δολάρια τη µέρα σιτηρέσιο. Ήρθε επίσης η ώρα να µιλάµε περισσότερο για την οµάδα και λιγότερο για το σύστηµα του Μπιλάρδο. [...] Παίξαµε εναντίον των Άγγλων έπειτα από έναν πόλεµο όπου τα παιδιά της Αργεντινής είχαν πάει να πολεµήσουν µε πάνινα παπούτσια: αυτό, οι γονείς το διηγήθηκαν στα παιδιά τους, και τα παιδιά θα το διηγηθούν στα δικά τους. Πέρασαν τριάντα χρόνια και εξακολουθούν να το διηγούνται".
"Σας µιλάει ο Ντιέγκο Αρµάντο Μαραντόνα, ο άνθρωπος που έβαλε δύο γκολ στην Αγγλία, κι ένας από τους λίγους Αργεντινούς που ξέρουν πόσο βαρύ είναι το Παγκόσµιο Κύπελλο".
"Ξέρεις τι ποδοσφαιριστής θα ήµουν άµα δεν είχα πάρει ναρκωτικά; Θα ήµουν για πολλά πολλά χρόνια ο Μαραντόνα του Μεξικού. Ήταν η στιγµή της µεγαλύτερης ευτυχίας που ένιωσα ποτέ µέσα στο γήπεδο".
"Ο γέρος µου ποτέ δε µου έκανε κοµπλιµέντα, και σπάνια µου έλεγε "Τι ωραία που χτύπησες την µπάλα" ή "Τι ωραία πάσα έδωσες". Αλλά µετά τον αγώνα µε την Αγγλία, όταν συναντηθήκαµε, µε αγκάλιασε και µου είπε: "Γιε µου, σήµερα µάλιστα, έβαλες γκολάρα!".