«Λοιπόν, διηγηθείτε μου τι έγινε εδώ, να βρω ξανά του νήματος την άκρη».
Ένα βιβλίο για τον στιχουργικό κόσμο του Θανάση Παπακωνσταντίνου, που έχει αγαπηθεί πολύ χάρη στα τραγούδια του. Στα δύο μέρη αυτού του σχεδιάσματος ποιητικής βιογραφίας –«Με τη δική του περπατησιά» και «Θεματική και καταβολές»– εξετάζεται, μεταξύ άλλων, η κοινωνική διάσταση των στίχων του Παπακωνσταντίνου, που με ποικίλους τρόπους αποτυπώνουν την ένταση της υπαρξιακής αγωνίας, καθώς και η σχέση τους με το δημοτικό τραγούδι και τη νεότερη ποίηση. Επιχειρείται επίσης, μέσα από χαρακτηριστικά παραδείγματα τραγουδιών, η κατανόηση του βλέμματος του δημιουργού προς τον κόσμο και τον εαυτό του, την κοινωνία και το άτομο, το παρόν και το παρελθόν, τη μνήμη και το όραμα, την Ανατολή και τη Δύση. Στην προσπάθεια σύνθεσης του βιβλίου αυτού συνέβαλε ο ίδιος ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, απαντώντας πρόθυμα σε ερωτήσεις του συγγραφέα σχετικά με την ποιητική του κοσμοθεωρία.
Αγγλία, 19ος αιώνας.
Η έμπειρη νοσοκόμα Ανν ΜακΚάρεϋ, απογοητευμένη από τη ζωή στο Λονδίνο και από μία θυελλώδη συναισθηματική σχέση, δέχεται να αναλάβει τη φροντίδα ενός ασθενούς σε μια ιδιωτική ψυχιατρική κλινική στο Σάουθσι, στην παράκτια πόλη του Πόρτσμουθ. Για κάποια με τα δικά της προσόντα, η δουλειά δεν μπορεί παρά να είναι πανεύκολη. Όμως αυτό που βρίσκει δεν είναι αυτό που περίμενε: Ο «κύριος Χ», ασθενής, όπως τον αποκαλούν όλοι, καθώς κανείς δε φαίνεται να γνωρίζει το όνομά του, διαθέτει το σπάνιο προσόν να αναλύει τις πιο ασήμαντες λεπτομέρειες και να ανακαλύπτει τα πιο κρυφά μυστικά όσων τον περιστοιχίζουν (ίσως γι’ αυτό και όλοι τον φοβούνται), συμπεριλαμβανομένης και της ίδιας της Ανν.
Σ’ αυτό το σκηνικό έρχεται να προστεθεί ένας νεαρός γιατρός ονόματι Άρθουρ Κόναν Ντόυλ. Μόνο η Ανν και ο δόκτορας Ντόυλ μοιάζουν ικανοί να αποκωδικοποιήσουν τους γρίφους του αινιγματικού κυρίου Χ. Και καλύτερα να το κάνουν το συντομότερο, γιατί εκεί φαίνεται να βρίσκεται το κλειδί για τις δολοφονίες που αρχίζουν να συνταράζουν την πόλη του Πόρτσμουθ με τα προκλητικά θεατρικά έργα και το υπόγειο δίκτυο παράνομων θεάτρων. Ο συγγραφέας της Κλάρας στο μισοσκόταδο και της Θεωρίας των χορδών υπογράφει ένα νουάρ μυθιστόρημα εποχής που εμπνέεται από την προϊστορία του Σέρλοκ Χολμς και δημιουργεί, με αριστοτεχνική τέχνη του σασπένς, δύο αξέχαστους μυθιστορηματικούς ήρωες.
Εβδομήντα χρόνια από τον θάνατο του Άγγελου Σικελιανού (1884-1951), η ανθολόγηση 50 ποιημάτων του υπό τον τίτλο Tον άναρχο Έρωτα να νιώσω ακέριο επιχειρεί να προτείνει στο σημερινό αναγνωστικό κοινό το αντιπροσωπευτικότερο και διαχρονικότερο κομμάτι ενός έργου που αποτελεί μία από τις κορυφές του νεοελληνικού ποιητικού λυρισμού.
Οι ανθολόγοι, Χάρης Βλαβιανός και Ευριπίδης Γαραντούδης, στην εισαγωγή τους εστιάζουν στην αισθητική επικαιρότητα του ποιητή Σικελιανού σήμερα, ανατρέχοντας και αποτιμώντας πρόσφατες σχετικές απόψεις σύγχρονων ποιητών και κριτικών.
Η έκδοση ολοκληρώνεται με το κείμενο «Η τέχνη είναι αυτό το ταξίδι» της Αμερικανίδας ποιήτριας Ελένης Σικελιανός, μια εξομολόγηση για τη σχέση της με τον Σικελιανό και την προγιαγιά της Εύα Πάλμερ.
. . .
τον άναρχο Έρωτα να νιώσω ακέριο, Θε μου,
μέσα στα στήθη μου ξανά·
και να ’μαι σ’ όλα σαν η πνοή και σαν η βοή τ’ ανέμου,
στα κοντινά, στα μακρινά...
Από την «Προσευχή»
O ιστορικός Θάνος Βερέμης εντρυφά σε σημαντικές στιγμές της πρόσφατης πολιτικής ιστορίας μας, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να είναι λιγότερο γνωστές. Mοτίβα όπως ο διχασμός και οι συγκρούσεις συντηρητικού και ριζοσπαστικού λαϊκισμού επανέρχονται σταθερά. Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος δεν τελείωσε το 1918 για την Ελλάδα, αλλά το 1922. Η παράταση αυτή υπήρξε ολέθρια για μία κοινωνία εκτεθειμένη στον διχασμό. Ο ερχομός εξάλλου 1.300.000 προσφύγων το 1922-23 έσπρωξε τους νεοφερμένους, που τοποθετήθηκαν στα αστικά κέντρα, να ενταχθούν στον ριζοσπαστισμό του ΚΚΕ. Χάρη στους αποσυνάγωγους της Καταστροφής, η Aριστερά απέκτησε δυνάμεις για να αντισταθεί στον κατακτητή της Κατοχής αλλά και στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία του μεταπολεμικού κράτους. Τον Εμφύλιο κέρδισε στρατιωτικά ένα κεντροδεξιό κράτος, αλλά την ειρήνη επηρέασαν και οι ηττημένοι. Η αντίδραση των επαγγελματιών της δεξιάς, που απειλούνταν πλέον να μείνουν εκτός λειτουργίας του συστήματος μετά την επανασυγκόλληση της διχασμένης κοινωνίας την οποία επιχειρούσε η Ένωση Κέντρου, προκάλεσε την επιβολή μιας απροσδόκητης στρατιωτικής δικτατορίας. Το συντηρητικό κόμμα βρήκε μία νέα αποστολή μετά το 1974 χάρη στον εκσυγχρονισμό που επέβαλε στην πολιτική ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Η διάκρισή του ανάμεσα στον δεξιό λαϊκισμό και την ευεργετική επίδραση της Ευρωπαϊκής Κοινής Αγοράς στα ελληνικά ζητήματα έγινε η πιο σημαντική προσφορά του στη μεταδικτατορική Ελλάδα. Ο διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου, Κώστας Σημίτης, κατάφερε να προσαρμόσει τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό και να ενισχύσει τη σχέση της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της εισόδου της χώρας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Μετά την πενταετία του ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ στην εξουσία, στόχος είναι να απεγκλωβιστεί η Ελλάδα από τις ολέθριες διχαστικές εκκρεμότητες του παρελθόντος.
Απρίλης του 1944. Σε ένα μικρό ελληνικό χωριό, υπό γερμανική κατοχή από το 1941, καταφτάνει με το λεωφορείο από την Αθήνα η καινούρια δασκάλα, «μια νέα γυναίκα, ντυμένη στα μαύρα και λεπτή σαν φλόγα από κεράκι». Και τότε, ένας κρυφός έρωτας αρχίζει να τρώει τα σωθικά ενός έφηβου μαθητή της. Όταν οι Εγγλέζοι βομβαρδίζουν το χωριό για να καταστρέψουν το πρόχειρο αεροδρόμιο που έχουν φτιάξει εκεί οι Γερμανοί, η νεαρή δασκάλα καταφεύγει με τους μαθητές της σε μια κοντινή σπηλιά. Υπό τον ήχο των σειρήνων, μες στο μισοσκόταδο και στην υγρασία, αρχίζει να λέει στα παιδιά μια ιστορία για έναν άλλο πόλεμο, τότε που οι Έλληνες πολιορκούσαν την Τροία.
Μέρα με τη μέρα, αφηγείται ηρωικές μάχες, κακουχίες και αβάσταχτες απώλειες· δίνει φωνή στους πολιορκητές και στους πολιορκημένους,μιλά για την αγωνία, τον φόβο, τη νοσταλγία που τους βαραίνουν· περιγράφει πώς πολεμούσαν μεταξύ τους οι αντίπαλοι και πώς η Ελένη, όταν πια στέκεται θλιμμένη στα τείχη της Τροίας για να δει τη μονομαχία του Πάρη με τον Μενέλαο, ξέρει πως, ό,τι κι αν συμβεί, εκείνη θα χάσει. Εν τω μεταξύ, κατακτητές και κατακτημένοι μπλέκονται σ’ ένα παράξενο γαϊτανάκι ζωής, θανάτου και επιβίωσης: η Αντίσταση και οι καταδότες, τα καμιόνια με τους μελλοθάνατους, οι εκτελέσεις αθώων· οι απροσδόκητες συναντήσεις στα καφενεία, ο αέρας που μυρίζει θυμάρι, ρίγανη και ούζο. Ώσπου, την τελευταία μέρα του πολέμου, ο καθένας θα ακολουθήσει τη μοίρα του…
Η πολιορκία της Τροίας και η πολιορκία ενός χωριού, το έπος και η ιστορία – δόρατα και βόμβες, μονομαχίες και εκρήξεις, στρατός εναντίον στρατού, άνθρωπος εναντίον ανθρώπου. Διαχρονικές αλήθειες για τη βαρβαρότητα του πολέμου και τη σημασία της ανθρωπιάς.
«Η αντιμετώπιση του ίδιου μύθου με τρεις διαφορετικούς τρόπους από ισάριθμους κορυφαίους δημιουργούς αποτελεί εξ ορισμού πρόκληση... Επιδίωξα λοιπόν να αφομοιώσω τον λόγο τους παρεμβάλλοντας στίχους σύγχρονων ποιητών παρά να τον εμφανίσω κατά τεχνητό τρόπο διαφοροποιημένο από τη σημερινή γλώσσα» γράφει στην εισαγωγή του ο μεταφραστής ο οποίος, μετά τον «θηβαϊκό κύκλο» του Σοφοκλή (Ο Οιδίποδας τύραννος, Ο Οιδίποδας στον Κολωνό, Αντιγόνη), συνεχίζει τις τριαδικές προσεγγίσεις του στο αρχαίο δράμα, τη φορά αυτή με άξονα την εμβληματική μορφή της Ηλέκτρας. Η Ηλέκτρα –κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμήστρας, μικρότερη αδελφή της Ιφιγένειας και μεγαλύτερη του Ορέστη– αρχικά ονομαζόταν Λαοδίκη και το όνομά της άλλαξε επειδή παρέμεινε (μέχρι τη στιγμή του δράματος) ανύπαντρη: ἄλεκτρος (αυτή που δε γνώρισε λέκτρον: νυφικό κρεβάτι). Σύμφωνα με άλλες μυθικές ροές, η Ηλέκτρα σχετίζεται με τη μυστηριακή λατρεία των Καβείρων: ήταν βασίλισσα της Σαμοθράκης και μητέρα της Αρμονίας, την οποία παντρεύτηκε ο Κάδμος (ιδρυτής της Θήβας και πιθανώς αδελφός της Ηλέκτρας), και έτσι το όνομά της συνδέεται και με τον θηβαϊκό κύκλο – μάλιστα μία από τις επτά πύλες των Θηβών λεγόταν Ηλέκτρα. Για τη μεταφραστική εργασία του Δημήτρη Καλοκύρη έχουν γράψει: «Διαβάζω τη μετάφραση του Θηβαϊκού κύκλου στα εύρωστα και πεντακάθαρα ελληνικά του Δ.Κ. Αποτελεί ιδανικό μέσο για να έρθουμε σε άμεση επαφή με τον αρχαιοελληνικό λόγο· συνιστά έναν τρόπο για να τον διαβάσουμε (και να τον απολαύσουμε) σαν να έχει αρθρωθεί σήμερα».
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, περ. Ο Αναγνώστης
«Ο Δ.Κ. μεταφράζει το αρχαίο κείμενο σαν εραστής του λόγου». Τάκης Γραμμένος, περ. Ποιητική «Ο μεταφραστής ερεύνησε διεξοδικά ακόμα και μετρικούς υπαινιγμούς, ρυθμικές προσομοιώσεις, συνηχήσεις και υποδόριες ρίμες στα χορικά».
Ανθούλα Δανιήλ, περ. Φρέαρ
Αναρτήσεις
0 Σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου