"Από τη θερμοκρασία στη γνώση" του Νίκου Ταμπάκη

 Ἀφετηρία μας λοιπόν εἶναι μιά μίμηση τῆς Θερμοδυναμικῆς γιά τόν σχεδιασμό μιᾶς θεωρίας τῶν νοητικῶν συστημάτων χωρίς τὶς δεσμεύσεις ἀπό τήν ἐλλιπέστατη σήμερα γνώση τοῦ βιολογικοῦ ἐγκεφάλου.

«…γιὰ νὰ φτάσουμε στὰ ἄγνωστο πρέπει νὰ περάσουμε ἀπό γνωστοὺς δρόμους· ἀπό αὑτούς ἀσφαλέστερος εἶναι ἡ λεωφόρος τῆς Θερμοδυναμικῆς». G.Ν. LEWIS Πόσο συνειδητοποιοῦμε τόν μοναδικὸ πλοῦτο μας; Ὁ καθένας εἶναι κάτοχος ἑνός δείγματος τοῦ πολυπλοκότερου φυσικοῦ ἀντικειμένου, τοῦ πιὸ ἐντυπωσιακοῦ προϊόντος τῆς Ἐξέλιξης – τοῦ ἀνθρώπινου ἐγκεφάλου. Ἡ κατανόηση του θὰ ὀδηγήσει καὶ στὴν ἀπομίμησή του –μὲ φανταστικὲς προεκτάσεις στὴν ὄποια ἐξέλιξη τοῦ ἀνθρώπινου εἴδους. Ὃμως μόνον πολύ πρόσφατα, καὶ μόνο μέσω ἐντυπωσιακῆς νέας τεχνολογίας, ἀρχίσαμε νὰ ψηλαφοῦμε κάποιους οὐσιαστικούς –καὶ μὲ ἀλλεπάλληλες ἐκπλήξεις– τρόπους ὀργάνωσης καὶ λειτουργίας του. (Π.χ., προτείνεται τελευταία ὃτι ἡ διάδοση τῶν σημάτων στὸ νευρονικό δίκτυο εἶναι ὐγροδυναμικὴ καὶ ὄχι μόνον ἠλεκτρικὴ!) Αὑτή ἡ πορεία κατανόησης, ἔστω κὶ ἄν κάπως τώρα φαίνεται λιγότερο οὐτοπικὴ, θά χρειαστεῖ νά περάσει ἀπό ἀμέτρητες δυσκολίες, ἀπίθανα ἀπαιτητική τεχνολογία καί ἴσως νέες φυσικές θεωρίες. Ἡ παροῦσα μελέτη προτείνει ἔναν ταπεινότερο δρόμο. Ὅταν ἡ ἐπιστήμη τῆς Θερμοδυναμικῆς ξεκινοῦσε (S. Carnot, 1824) ἀποδέχθηκε τὴν ἄγνοια γιά τή φύση τῆς θερμότητας (- ἤταν τότε ἕνα «ἀβαρές ρευστό»!) καὶ προχώρησε τολμηρά σὲ μιά φαινομενολογία μὲ λίγες ἀδρές συνιστῶσες (ἔργο, θερμότητα, ἐνέργεια, ἐντροπία,...) καὶ δύο βασικά ἀξιώματα. Ἀφετηρία μας λοιπόν εἶναι μιά μίμηση τῆς Θερμοδυναμικῆς γιά τόν σχεδιασμό μιᾶς θεωρίας τῶν νοητικῶν συστημάτων χωρίς τὶς δεσμεύσεις ἀπό τήν ἐλλιπέστατη σήμερα γνώση τοῦ βιολογικοῦ ἐγκεφάλου. Ακολουθώντας αὑτή τήν ἱδέα ὀδηγηθήκαμε σέ μιά φαινομενολογία τῶν νοητικῶν συστημάτων –ἀνθρώπου ή μηχανῆς– πού ὄμως στό τέλος της φωτίζει κάπως τό πραγματικό ἀντικείμενο, αὑτόν τόν ἐγκέφαλο πού ἐξουσιάζει τήν πολύτιμη καὶ μοναδική ἐμπειρία τῆς ζωῆς.