Συνοπτική περίληψη του βιβλίου:
Συναγμένοι πίσω απ’ το τείχος, καρτερούν με το όπλο στο χέρι, με την ψυχή στο στόμα. Άντρες και γυναίκες όμοια ντυμένοι με φουστανέλες και σελαχλίκια, τα παιδιά λαιμαριές κρεμασμένες απάνω στα κορμιά τους σαν τάματα σε εικονίσματα, ναρκωμένα απ’ το αφιόνι.
Μόλις το φεγγάρι χάνεται στα διαβατάρικα σύγνεφα, το πρόσταγμα των καπεταναίων ακούγεται σ’ όλη τη φάλαγγα σαν πνιχτικό ψιθύρισμα. Αγωνιστές και γυναικόπαιδα κινούν για τη μεγάλη Έξοδο διαβαίνοντας σιωπηρά την πύλη. Κάποιοι γέρνουν και φιλούν το χιλιοτρυπημένο απ’ τα βόλια τείχος, κάποιοι άλλοι το ανασκαμμένο απ’ τις μπόμπες χώμα. Τα ραίνουν, τα ποτίζουν με τα σεβαστικά τους δάκρυα. «Αχ, Μισολόγγι, που σ’ αφήνουμε… Αχ, αίματα που σε ποτίσαμε άδικα…»
Στη Χίο, στα Ψαρά, στο Μεσολόγγι…
Από ολοκαύτωμα σε ολοκαύτωμα τραβάει ο λαός μας, που πολεμάει ν’ αντιγυρίσει τη σκλάβα μοίρα του, ματοβαμμένος μ’ ακόμη ορθός. Συνάμα, πλάι στο λαμπρό μεγαλείο του αγώνα, στέκει η σκοτεινιά της μνησικακίας και της ιδιοτέλειας που φέρνει αδερφοσκοτωμό.
Η Δέσπω, η Αργυρώ, ο Νικόλας, ο Στέφανος, η Λενίτσα, ο Γιωργάκης, η Μαλαμή, ο γερο-Καψάλης, άγιες ψυχές σε τούτο τον ματωμένο κόσμο, ανασαίνουν με βια κι αγωνίζονται με νύχια και δόντια ν’ ανταμώσουν λευτεριά και λύτρωση.
Σε τούτο ή τον άλλο κόσμο.

Προσωπική άποψη:
Ήταν μόλις τον Απρίλη που μας πέρασε όταν πήρα στα χέρια μου το πρώτο μέρος της νέας τριλογίας του αγαπημένου συγγραφέα Θοδωρή Παπαθεοδώρου, "Άγιο αίμα", και πριν καν ξεκινήσω την ανάγνωσή του ήμουν βέβαιη πως θα ζήσω μια μοναδική αναγνωστική εμπειρία. Το "ταξίδι" στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 συνεχίστηκε λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούνιο, με το δεύτερο μέρος της τριλογίας, "Άγιες ψυχές", που έδωσε άλλη διάσταση στις λέξεις του τίτλου του, μα και στο τι σημαίνει να είναι κανείς ήρωας ή ηρωίδα, ακόμα κι αν το όνομά του δεν γραφτεί με χρυσά γράμματα στα κιτάπια της Ιστορίας, γιατί ο αγώνας που έδωσε ο καθένας και το αίμα που έχυσε για τους ανθρώπους και την πατρίδα του είναι πιο σπουδαία απ' όσο μπορούν να περιγράψουν οι λέξεις.

Σήμερα, περίπου έξι μήνες μετά, κρατάω στα χέρια μου το τρίτο και τελευταίο μέρος της τριλογίας αυτής, που ολοκληρώνει τον κύκλο της έτσι ακριβώς όπως τον άνοιξε. Με δυναμική, πάθος, συναίσθημα και απόλυτη τιμή και δόξα σε μια λέξη τόσο σημαντική και σπουδαία όπως είναι η λευτεριά, που μέσα της περικλείει πολλά περισσότερα απ' όσα θα μπορούσαν να περιγράψουν όσες λέξεις κι αν χρησιμοποιούσαμε για να την χαρακτηρίσουμε και να την προσδιορίσουμε. Μια λέξη τόσο μικρή, μα τόσο μεγάλης σημασίας και σημαντικότητας, που οφείλει να καθορίζει κάθε άνθρωπο εκεί έξω, όσους έχουν περάσει απ' αυτή τη ζωή και όσους πρόκειται ν' ακολουθήσουν, γιατί αν κάποιος δεν είναι ελεύθερος, τότε δεν ζει ποτέ πραγματικά.

Η λευτεριά είναι κάτι που οι Έλληνες έχουν υμνήσει με τα χρόνια, ακόμα κι αν στις μέρες μας τείνουμε να το ξεχνάμε ή να το αγνοούμε, χαμένοι σε σκέψεις, σε προβλήματα, σε πάθη, που ίσως τελικά να μην έχουν τόσο μεγάλη σημασία, αλλά που χρειαζόμαστε κάτι να μας το θυμίζει. Μια λέξη που έχει τιμήσει κι εξυψώσει η Ιστορία μας, ο λαός μας, η ποίησή μας, με αποκορύφωμα όλων τον "Θούριο", που πρέπει ν' αποτελεί φάρο και σταθερό σημείο αναφορά της ίδιας μας της ύπαρξης. Έτσι ακριβώς όπως αποτελεί και για τους ήρωες αυτής της ιστορίας, που ακόμα κι αν είναι αφανείς, μυθοπλαστικοί, κάπως, κάπου, με κάποιον τρόπο υπήρξαν, έδωσαν τον δικό τους αγώνα, ξεχύθηκαν με πάθος και ορμή στις δικές τους μάχες, άντρες, γυναίκες και παιδιά, που ωρίμασαν και σφυρηλατήθηκαν μέσα από τις μάχες που έδωσαν, όχι για τη δόξα, αλλά για την τιμή τους, για το δικαίωμά τους στην ίδια τη ζωή.

Οι άνθρωποι της ιστορίας αυτής μπορεί να είναι απλοί, καθημερινοί, συνηθισμένοι, όμως την ίδια στιγμή είναι μοναδικοί, ξεχωριστοί, μέσα από τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις πράξεις και τις αποφάσεις τους, αναδεικνύουν το νόημα, την πραγματική αξία της ίδιας της ζωής, της θέσης του κάθε ανθρώπου σε αυτή, αρκεί να είναι έτοιμος, ο καθένας από αυτούς και από εμάς μαζί, να παλέψουμε για όλα όσα πραγματικά αξίζουν, ενάντια στη ματαιότητα εκείνων που όχι απλά δεν έχουν μεγάλη σημασία, αλλά δεν θα έπρεπε να τους δίνουμε μεγαλύτερη απ' αυτήν που τους αξίζει. Γιατί η αξία βρίσκεται στο ήθος, στα υψηλά ιδανικά, στην πίστη στη ζωή, στον άνθρωπο, στο δικαίωμά μας να ζούμε ελεύθεροι, δίχως δεσμά, χωρίς να σκύβουμε το κεφάλι μπροστά σε αυτά που φαντάζουν αδιάβατα και δύσβατα.

Ο πυρήνας της δράσης των εξελίξεων εστιάζει, στην παρούσα φάση, στη Χίο, στα Ψαρά, στο Μεσολόγγι, για να φτάσει να κλείσει το οδοιπορικό ενός αγώνα και μιας περιπέτειας που αναδεικνύει σε κάθε της βήμα τη δύναμη του ανθρώπου και του μεγαλείου της ψυχής που κρύβει ο καθένας απ' αυτούς μέσα του. Η Δέσπω, η Αργυρώ, ο Νικόλας, ο Στέφανος, η Λενίτσα, ο Γιωργάκης, η Μαλαμή, ο γερο-Καψάλης, ο καθένας μόνος του και όλοι μαζί, δίνουν τον δικό τους αγώνα, τις δικές τους μάχες, με τους γύρω τους, τους εχθρούς τους, τους φίλους τους, τους ίδιους τους εαυτούς τους, για να μπορούν να κοιτάξουν τον ήλιο με πάθος στην ψυχή του και ελευθερία στην καρδιά τους, ακόμα κι αν αυτό θα είναι το τελευταίο πράγμα που θα κάνουν, γιατί βαθιά μέσα τους γνωρίζουν πως δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό.

Νιώθω πως θα μπορούσα να μιλάω με τις ώρες για το βιβλίο αυτό, που κάθε του λέξη ήταν τόσο μαγική, τόσο ζωντανή, τόσο παραστατική, που με μετέφερε σε τόπους και πατρίδες, που μου σύστησε ανθρώπους και ήρωες που κέρδισαν την καρδιά και το μυαλό μου, μα που πάνω απ' όλα γέμισε την ψυχή μου με τόσα συναισθήματα και εικόνες, αλλά απ' την άλλη, αν το κάνω, νιώθω πως θα καταστρέψω ένα κομμάτι της μαγείας του. Όχι μόνο γιατί οι λέξεις δεν είναι αρκετές για να χαρακτηρίσουν, συνολικά, το έργο του συγγραφέα, αλλά γιατί πραγματικά δε νομίζω πως το έχει ανάγκη. Άλλωστε, ο κύριος Παπαθεοδώρου δεν είναι απλά ένας εξαιρετικός συγγραφέας, αλλά ένας σπάνιος λογοτέχνης, από εκείνους που τα έργα του μιλάνε για τον ίδιο, και ό,τι κι αν πούμε εμείς γι' αυτά, πάντοτε θα φαντάζει πολύ λίγο. Απλά, διαβάστε τον!
Βαθμολογία 10/10

Ταυτότητα βιβλίου:
Συγγραφέας: Παπαθεοδώρου Θοδωρής
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Κατηγορία: Ελληνική Λογοτεχνία
Έτος Έκδοσης: 2021
Αρ. σελίδων: 616
ISBN: 978-618-01-3972-3