Συνοπτική περίληψη του βιβλίου:
Ο Ενρίκ Μάρκο είναι ένας ενενηντάχρονος Βαρκελoνέζος που παρίστανε τον επιζώντα των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και ο οποίος, µέχρι τον Μάιο του 2005, που αποκαλύφθηκε η απάτη του, είχε διατελέσει τρία χρόνια πρόεδρος της ισπανικής ένωσης επιζώντων, είχε παραχωρήσει δεκάδες συνεντεύξεις στον τύπο και στην τηλεόραση, είχε δώσει εκατοντάδες διαλέξεις σε σχολεία, είχε τιµηθεί µε πολλές σηµαντικές διακρίσεις και είχε συγκινήσει µε την οµιλία του τους Ισπανούς βουλευτές (ορισµένους µέχρι δακρύων) που είχαν συγκεντρωθεί στο κοινοβούλιο για να αποτίσουν φόρο τιµής για πρώτη φορά στους Δηµοκρατικούς εκτοπισθέντες από το Γ΄ Ράιχ.
Η είδηση της απάτης του έκανε τον γύρο όλου του κόσµου, µετατρέποντας τον Μάρκο από ήρωα στον µέγα απατεώνα, στον τρισκατάρατο σφετεριστή του ηρωισµού και της ιστορίας των άλλων. Ποιος ήταν όµως στ’ αλήθεια ο Ενρίκ Μάρκο; Ο συγγραφέας εφορµά µε πάθος καµικάζι στην αλήθεια της απάτης του Μάρκο για να καταδυθεί µε συνταρακτική τιµιότητα στα βάθη της ίδιας µας της ύπαρξης – στην ανεξάντλητη ικανότητά µας να τρέφουµε αυταπάτες, στον καθηµερινόκοµφορµισµό και στα ηρωικά ψέµατά µας, στην ακόρεστη δίψα µας για στοργή και κοινωνική αναγνώριση, στις αντιτιθέµενες ανάγκες µας για µυθοπλασία και πραγµατικότητα, στις πιο οδυνηρές περιοχές του πρόσφατου ιστορικού παρελθόντος µας.
Το αποτέλεσµα είναι ένα βιβλίο που δε µιλάει για τον Ενρίκ Μάρκο αλλά για τον καθένα από µας. Είναι το πιο ανατρεπτικό και ριζοσπαστικό έργο του Χαβιέρ Θέρκας, ένα εκπληκτικό βιβλίο που διευρύνει µε πολύ µεγάλο θάρρος τα όρια του µυθοπλαστικού είδους και εξερευνά τα τελευταία σύνορα της σχέσης της ανθρωπότητας µε την εικόνα της.

Προσωπική άποψη:
Δεν είναι εύκολο να είσαι συγγραφέας και να θες ν' αφηγηθείς την πραγματική ιστορία ενός ανθρώπου. Το ν' αποτυπώσεις την αλήθεια έτσι όπως την γνωρίζεις, ή την μελέτησες, απέχει αρκετά από το ν' αποτυπώσεις την αλήθεια έτσι όπως αυτή έχει στοιχειοθετηθεί, δομηθεί κι αναπτυχθεί μέσα σου, στην καρδιά, στο μυαλό και πάνω απ' όλα στη συνείδησή σου. Δεν μπορείς πάντοτε να είσαι αντικειμενικός παρατηρητής, μελετητής κι αναλυτής μίας κατάστασης, πολύ περισσότερο ενός ιστορικού γεγονότος του οποίου δεν υπήρξες μάρτυρας, άρα βασίζεσαι στις μαρτυρίες άλλων. Ωστόσο, η συγκεκριμένη ιστορία, και όσες μοιράζονται κοινό πυρήνα, έχουν κάτι το ιδιαίτερο. Εκτός όλων των παραπάνω, βασίζεσαι, ίσως και περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, και στον ένστικτό σου, κάτι που ο Javier Cercas κάνει στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

Δεν θα πολλά σχετικά με την υπόθεση του βιβλίου, καθώς θεωρώ πως η περίληψη του οπισθόφυλλου είναι κάτι παραπάνω από αρκετή για να κατανοήσει κανείς για ποιο πράγμα αυτό μιλάει. Θα σταθώ, όμως, στα λόγια του Ενρίκ Μάρκο, όπου σύμφωνα με τον ίδιο, και παρά τα όσα πίστευαν οι πολλοί γι' αυτόν, δεν ήταν απατεώνας, όπως του προσάπτει και ο ίδιος ο τίτλος της ελληνικής έκδοσης, αλλά κάποιος που υποδυόταν κάτι άλλο απ' αυτό που πραγματικά ήταν. Ίσως, τώρα, να αναρωτιέστε ποια μπορεί να είναι η διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα δύο. Θεωρητικά, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως δεν υπάρχει καμία, αφού και στις δύο περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με απάτη. Ωστόσο, κάπου εδώ εισέρχεται ο ηθικός παράγοντας της όλης υπόθεσης. Γιατί, άλλο να εξαπατάς και να βλάπτεις τον κόσμο γύρω σου, και άλλο το να το κάνεις χωρίς να θέτεις κανέναν σε οποιονδήποτε κίνδυνο. Αλλά από την άλλη, ποιος μπορεί να το καθορίσει απόλυτα αυτό;

Στο βιβλίο του αυτό ο Javier Cercas ακολουθεί το συνηθισμένο του αφηγηματικό και συγγραφικό μοτίβο. Τίποτα δεν φαίνεται ικανό να το αλλάξει αυτό. Ωστόσο, ενώ υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μονότονο, εκ του αποτελέσματος και όχι μόνο, στη δικιά του περίπτωση έχει επιτύχει κάτι πολύ σπουδαίο. Να χαρακτηριστεί ως άποψη, λογοτεχνικό ύφος, συγγραφική ταυτότητα. Και πράγματι, έτσι είναι και καθόλου δεν μπορώ να διαφωνήσω ως προς αυτό. Πατώντας, λοιπόν, πάνω σε όλα αυτά, όσον αφορά το τεχνικό μέρος, ο Cercas αναλύει την ιστορία του Μάρκο και την αναλύει από κάθε πιθανή οπτική όπου θα μπορούσε κανείς να την εξετάσει, ενώ παράλληλα δεν μένει μόνο στα γεγονότα αυτά καθ' αυτά, αλλά προσπαθεί να εμβαθύνει περισσότερο στον "ήρωά" του ως χαρακτήρα, σε μια απόπειρα να ερμηνεύσει πράξεις, αποφάσεις, επιλογές, που τον καθόρισαν ως άνθρωπο, μα και ως μια απ' τις πλέον δημοφιλείς φιγούρες της σύγχρονης Ιστορίας της Ισπανίας.

Ο Μάρκο ήταν ένας άνθρωπος που σχεδόν θεοποιήθηκε, αγαπήθηκε από τον κόσμο και αποτελούσε παράδειγμα προς μίμηση και ένα πρόσωπο που άξιζε τον θαυμασμό όλων. Και ήρθε η μέρα που οι μάσκες έπεσαν και όλα αυτά άλλαξαν, με την ωραιοπάθειά του και τον εγωκεντρισμό του να ξεσκεπάζονται, και μέσα από την απογύμνωση αυτή, ο συγγραφέας μάς καλεί να δούμε τη δικιά του αλήθεια και να σκεφτούμε τι θα κάναμε εμείς αν ήμασταν εκείνος, ή γιατί θα το κάναμε. Παράλληλα, όμως, ο Cercas βάζει στο μικροσκόπιό του κι εξετάζει και την ίδια την κοινωνία και το πως αυτή αντιδρά απέναντι σε τέτοιας φύσης περιστατικά, καλώντας μας για μία ακόμη φορά να κοιτάξουμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη και να παραδεχτούμε τις εσωτερικές μας αλήθειες, πράγμα που ίσως να μην θέλουμε να κάνουμε πολλές φορές μέσα στην καθημερινότητά μας, όχι αν δεν εξαναγκαστούμε, εντός ή εκτός εισαγωγικών.

Ο Cercas είναι ένας συγγραφέας που παρά τη μεγάλη επιτυχία του, και το αρκετά μεγάλο και σημαντικό έργο του, αρνείται μέχρι και σήμερα να παραδεχτεί το ιδιαίτερο ταλέντο του και την αξία των έργων του. Όχι πως τα υποτιμάει, αλλά χαρακτηρίζεται από μια ταπεινότητα που προσωπικά θαυμάζω. Μια ταπεινότητα που φέρνει τον εαυτό του σε πλήρη αντίθεση με τον Μάρκο, που αν και επέλεξε να μιλήσει για τη ζωή του, δεν μοιράζεται τίποτα κοινό μαζί του. Ή τουλάχιστον, σχεδόν τίποτα! "Ο απατεώνας", λοιπόν, είναι ένα ιδιαίτερο βιβλίο που σίγουρα δεν απευθύνεται σε όλους. Είναι η αλήθεια πίσω από μια αρκετά πολύπλευρη ιστορία, τις πτυχές της οποίας έχετε την ευκαιρία να μελετήσετε σε όλη τους τη διάσταση και έκταση, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου αυτού. Τώρα, με ποιανού το μέρος θα ταχτείτε... αυτό θα πρέπει να το αποφασίσετε εσείς.
Βαθμολογία 8,5/10

Ταυτότητα βιβλίου:
Συγγραφέας: Javier Cercas
Μεταφραστής: Ζακοπούλου Γεωργία
Εκδόσεις: Πατάκης
Κατηγορία: Ξένη Λογοτεχνία
Έτος Έκδοσης: 2018
Αρ. σελίδων: 568
ISBN: 978-960-16-7578-7